Hulpgids

Biochemische en anatomische factoren
Onderzoek heeft uitgewezen dat er bij schizofrenie sprake is van een verstoring van de balans van bepaalde stoffen in de hersenen. Er zijn geen opvallende afwijkingen aan de hersenen, wel wordt vaak een vergroting van de laterale ventrikels gevonden en een gering volumeverlies van het totale brein en de hippocampus.

Biogenetische factoren

Uit de vele familie-, tweeling- en adoptieonderzoeken die sinds 1920 zijn verricht, blijkt dat schizofrenie voor een groot deel (rond de 80%) genetisch bepaald is. Indien iemand een eerstegraads familielid (broer, zus ouder) heeft met schizofrenie, heeft hij/zij ongeveer tien maal zoveel kans op het ontwikkelen van schizofrenie in vergelijking met iemand in de algemene bevolking. Die kans verandert niet wanneer de persoon opgroeit in een adoptiegezin.
Uit één onderzoek bleek dat 60% van de patiënten met schizofrenie geen eerstegraads of tweedegraads familie met schizofrenie had. Voorts bleek uit onderzoek dat de kinderen van eeneiige tweelingen met en zonder schizofrenie een gelijke kans hebben op het krijgen van een psychotische stoornis. Hieruit mag wordengeconcludeerd dat iemand de genetische kwetsbaarheid voor het ontwikkelen van schizofrenie kan erven, zonder dat de ziekte tot uiting komt. Het is duidelijk dat niet slechts één gen verantwoordelijk is voor het ontstaan van de ziekte, maar dat meerdere genen een rol spelen.
Het blijkt dat sommige neuropsychologische en fysiologische afwijkingen vaker voorkomen bij zowel patiënten met schizofrenie als bij hun familieleden zonder schizofrenie: afwijkingen in oogspierbewegingen (SPEM), geheugenproblemen, aandachtsstoornissen, verminderde cognitieve flexibiliteit, afwijkingen van grijze stof in de hersenschors en schizotypische trekken. Patiënten met schizofrenie en hun familieleden verschillen met personen in de algemene bevolking in hun reactie op dagelijkse stress.
Genen die een rol spelen bij de aanmaak en afbraak van dopamine werden lang beschouwd als de genen die mogelijk een cruciale rol spelen bij de ontwikkeling van schizofrenie. Antipsychotica blokkeren immers de dopaminerge receptoren. Op chromosoom 22 ligt het zogenaamde COMT-gen, die betrokken is bij de afbraak van catecholaminen, waaronder dopamine. Een reeks DNA-variaties binnen dit COMT-gen blijkt vaker voor te komen bij patiënten met schizofrenie dan bij een controlegroep. Ook is de ligging van het gen bijzonder: de regio van chromosoom 22 (22q11) is afwezig bij patiënten met een zogenaamd velocardiofaciaal syndroom (VCFS). Deze stoornis is geassocieerd met congenitale hartafwijkingen, dysmorfe kenmerken, zeer lichte tot lichte zwakzinnigheid en specifieke cognitieve beperkingen. Veel kinderen met VCFS hebben psychische problemen en 30% ontwikkelt een psychose (meestal schizofrenie) op volwassen leeftijd. Het lijkt er echter op dat variaties in dopamine-genen geen centrale rol spelen bij de ontwikkeling van schizofrenie, maar mogelijk wel betrokken zijn bij bepaalde cognitieve apsecten van schizofrenie.
Na dertig jaar onderzoek en miljoenen dollars aan onderzoekskosten hebben we echter nog steeds geen consistente genetische patronen kunnen ontdekken voor schizofrenie - of voor welke andere psychiatrische ziekte dan ook. (Williams et al, 2009)

Psychosociale factoren

Naast de genetische factoren blijken omgevingsfactoren een rol te spelen zoals complicaties bij de geboorte, sociale isolatie of het gebruik van cannabis. Onderzoekers hebben vijf bevolkingsonderzoeken geanalyseerd waarin een relatie tussen gebruik van cannabis en het ontstaan van schizofrenie is onderzocht en gevonden. Het gebruik van cannabis lijkt vooraf te gaan aan het uitbreken van schizofrenie, dus het gebruik is waarschijnlijk niet ten gevolge van de ziekte. Ook hadden de cannabisgebruikers niet méér vroegere gedragsproblemen, en verschilden ze niet in IQ, buurt waarin ze waren opgegroeid, etnische groepering, geslacht en meer factoren die met het ontstaan van schizofrenie kunnen samenhangen. De auteurs nemen daarom aan dat cannabis een oorzakelijke factor bij het ontstaan van schizofrenie kan zijn. Het is niet duidelijk is of prodromi van schizofrenie voorafgaan aan het gebruik van cannabis, het lijkt het meest waarschijnlijke die prodromi tot cannabisgebruik leiden en dat cannabis niet oorzakelijk met het ontstaan van schizofrenie samenhangt.

Conclusies

• De kwetsbaarheid voor schizofrenie is voor ongeveer 85% genetisch bepaald
• Meerdere genen in combinatie met omgevingsfactoren spelen een rol
• Zeker 10 chromosomale locaties kunnen genen voor schizofrenie bevatten
• Tenminste 15 genen worden vaker gevonden bij patiënten met schizofrenie
  
  

Literatuur oorzaken schizofrenie

1. Brain volume in first episode schizophrenia: systematic review and meta-analysis of magnetic resonance imaging studies
   Steen RG et al
   Br J Psychiatry (2006) 188: 510-518
2. Genetisch onderzoek bij schizofrenie. Een overzicht
   Figee W, Amelsvoort T van, Haan L de, Linszen DH
   Tijdschr Psychiatr. (2004) 46: 15-25
3. Schizophrenia as a complex trait: evidence from a meta-analysis of twin studies
   Sullivan PF, Kendler KS, Neale MC
   Arch Gen Psychiatry (2003) 60: 1187-1192
4. The schizophrenia disorders. Long-term patient and families studies
   Bleuler M
   Yale University Press
5. Confirming unexpressed genotypes for schizophrenia. Risks in the offspring of Fischer's Danish identical and fraternal discordant twins
   Gottesman II, & Bertelsen A
   Arch Gen Psychiatry 46: 867-872
6. A Haplotype Implicated in Schizophrenia Susceptibility Is Associated with Reduced COMT Expression in Human Brain
   Bray NJ, Buckland PR, Williams NM, Williams HJ, Norton N, Owen MJ, O'Donovan MC
   Am J Hum Genet, july 2003
7. Causal association between cannabis and psychosis: examination of the evidence
   Arseneault L, Cannon M, Witton J, Murray RM
   Br J Psychiatry (2004) 184(2): 110-117
8. Dopamine genes and schizophrenia: case closed or evidence pending?
   Talkowski ME et al
   Schizophrenia Bulletin (2007) 33(5): 1071-1081
9. Schizophrenia genetics: new insights from new approaches.
   Williams HJ, Owen MJ, O'Donovan MC.
   Br Med Bull. 2009;91:61-74. doi: 10.1093/bmb/ldp017. Epub 2009 May 14. PMID: 19443537.