Hersenen-darmen-as
Een baanbrekend onderzoek uit 2018 toonde aan dat de darmen aan de binnenzijde bedekt zijn met entero-endocriene cellen die niet alleen de hormonen waarmee onze darmen indirect met het brein communiceren, aanmaken, maar ook een soort uitsteeksels hebben die sterk doen denken aan synapsen: contactplaatsen voor zenuwcellen. Het suggereerde dat deze cellen op de één of andere manier deel uitmaakten van een neuraal netwerk. Uit het onderzoek bleek dat die entero-endocriene cellen middels hun synapsen contact leggen met cellen die deel uitmaken van de nervus vagus (de tiende hersenzenuw). Deze zenuw ontspringt rechtstreeks aan het brein en loopt naar de borst- en buikholte. Het werd duidelijk dat er – via die nervus vagus – sprake is van een verbinding tussen de darmen en het brein en zo kan voedsel invloed uitoefenen op de hersenfunctie. De darmen worden daarom nu ook wel ons "tweede brein" genoemd en de communicatie met hersenen "hersenen-darmen-as". Het microbioom is het geheel aan bacteriën en andere micro-organismen dat ieder mens in de darmen heeft. Al enige tijd is bekend dat het microbioom betrokken is bij het ontstaan van diverse ziekten.
Dysbiose
Dysbiose verwijst naar een onevenwichtigheid of verstoring in de natuurlijke balans van micro-organismen in ons lichaam, meestal in de darmen. Normaal gesproken hebben we een divers en uitgebalanceerd microbioom dat ons helpt bij het verteren van voedsel, het produceren van bepaalde vitamines en het beschermen tegen ziekteverwekkers. Wanneer deze balans verstoord is, zoals door ziekte, stress, slechte voeding of overmatig gebruik van antibiotica, kan dit leiden tot dysbiose, wat gezondheidsproblemen kan veroorzaken. Het is belangrijk op te merken dat onderzoek naar het menselijk microbioom en dysbiose nog steeds gaande is, en er is veel dat we nog niet weten over de complexe interacties tussen onze lichamen en de micro-organismen die in en op ons leven.
Leaky gut syndrome
Er zijn aanwijzingen dat de doorlaatbaarheid van de darmwand soms verhoogd is, wat men ook wel het ‘leaky gut syndrome’noemt (Rudzki & Szulc, 2018). Hierdoor komen delen van bacteriën uit de darmen het bloed in en wordt het immuunsysteem geactiveerd. Dit roept een immuunreactie op en verklaart mogelijk waarom mensen darmklachten krijgen. Vanwege deze communicatie tussen darmen en brein, kan het nuttig zijn darmproblemen te verhelpen met als mogelijk gevolg dat de psychische klachten ook verminderen. Het kan daarbij dus belangrijk zijn om te kijken naar behandelingen die de doorlaatbaarheid van de darmwand verminderen en de balans van de bacteriën in de darm veranderen. Probiotica zijn levende micro-organismen die een positief effect op de gezondheid kunnen hebben van de gastheer en kunnen helpen om de balans in de darmen te herstellen.
Sociale angststoornis en microbioom
Muizen die microbioom van patiënten met een sociale angststoornis kregen, vertoonden een verhoogde gevoeligheid voor sociale angst. Mogelijk dat bijvoorbeeld probiotica gebruikt kunnen worden om het microbioom te herstellen en symptomen van sociale angst te verlichten.
Genetische link tussen prikkelbare darmsyndroom en psychiatrische ziektes
Wetenschappers hebben een significante genetische overlap ontdekt tussen het prikkelbare darmsyndroom (PDS) en psychiatrische aandoeningen zoals depressie, schizofrenie en bipolaire stoornis. 53.000 mensen met PDS en een controlegroep van ruim 430.000 mensen werden onderzocht en dit leverde 70 unieke loci die met PDS geassocieerd zijn, waarvan vele ook geassocieerd zijn met psychische aandoeningen.
De resultaten suggereren dat effectieve behandelingen voor psychische ziekten ook kunnen helpen bij sommige vormen van PDS, sommige antidepressiva worden al gebruikt om PDS te behandelen. Hoewel de precieze oorzaken van PDS onbekend zijn, is er ook een link met dieet en darmmicrobioom. Niets nieuws, maar de studie leverde ook aanwijzingen dat bacteriën die door darmontstekingen in het bloed lekken, gedragsveranderingen kunnen veroorzaken en kunnen bijdragen aan de symptomen van zowel PDS als psychiatrische aandoeningen.
Onderzoek biedt inzicht in link darmontsteking en parkinson
Darmproblemen zijn een vroeg symptoom van zowel de ziekte van Parkinson als het prikkelbaredarmsyndroom. Het proteïne LRRK2 (leucine-rich repeat kinase 2) werd reeds genetisch gelinkt aan beide aandoeningen, maar het precieze mechanisme was tot nu toe onbekend. Neurowetenschappers van KU Leuven tonen aan dat de aanwezigheid van mutant LRRK2 in immuuncellen zorgt voor een toenemende ontstekingsreactie in de dikke darm, die op termijn ook kan leiden tot ontsteking in de hersenen en zo bijdraagt tot neurodegeneratie zoals bij de ziekte van Parkinson.
Een plantaardig en mediterraan dieet is goed voor je microbioom?
“Dat klopt. Het eten van producten als brood, vis, peulvruchten, groente en fruit heeft een positief effect op de bacteriën in je darmen. Ze beschermen je darmen door bacteriën met ontstekingsremmende eigenschappen beter te laten functioneren. Het tegenovergestelde geldt voor vlees, fastfood en geraffineerde suikers.” (Bron: Universitair Medisch Centrum Groningen, UMCG)
Alzheimer en dysbiose darm
Er is toenemend bewijs dat een dysbiose van de menselijke darmmicrobiota wordt geassocieerd met neurodegeneratieve ziekten zoals de ziekte van Alzheimer via neuro-inflammatoire processen over de microbiota-darm-hersenas.
Genetic correlations between Alzheimer’s disease and gut microbiome genera (2023)
Patiënten met Alzheimer hebben andere samenstelling microbioom
Uit Nederlands onderzoek blijkt dat patiënten met Alzheimer minder van een bepaald type bacteriën (die korte keten vetzuren maken) in hun darm hebben dan gezonde mensen.
Gut Microbiota Composition Is Related to AD Pathology (2022)
Verstoringen van de darmflora worden geassocieerd met verschillende psychiatrische stoornissen
Deze review en meta-analyse van 59 case-control studies wees uit dat verstoringen van de darmmicrobiota geassocieerd is met een uitputting van bepaalde ontstekingsremmende butyraatproducerende bacteriën en een toename van pro-inflammatoire bacteriën bij oa. angst- en stemmingsstoornissen en schizofrenie.
Perturbations in Gut Microbiota Composition in Psychiatric Disorders: A Review and Meta-analysis (2021)
Mogelijk verband aan tussen chronische inflammatoire darmaandoeningen en dementie
Een nieuwe observationele studie toont een mogelijk verband aan tussen chronische inflammatoire darmaandoeningen en dementie. Hoewel er nogal wat aan te merken valt op de studie, wijst het wel weer op het belang van een gezond microbioom.
Inflammatory bowel disease is associated with higher dementia risk: a nationwide longitudinal study (2021)
Hersenen kunnen zichzelf niet beschermen tegen ziekteverwekkers
Onderzoekers van Cambridge University vonden in het hersenvlies antilichamen en ontdekten dat de afweercellen die die antilichamen maken, uit de darm komen.
Why protecting the brain against infection takes guts (2020)
Bacteriën in de darm communiceren direct met het ‘buikbrein’
Een internationaal onderzoeksteam heeft een receptor op zenuwcellen in de darmwand geïdentificeerd als biosensor. Bacteriën in de darm communiceren direct met het ‘buikbrein’ (half miljard zenuwcellen) en hebben daarmee invloed op de peristaltiek (pompbeweging) van de darm.
Neuronal programming by microbiota regulates intestinal physiology (2020)
Bepaalde darmbacteriën afwezig bij groep mensen met depressie
Onderzoek toont verband aan tussen (40 biljoen) darmbacteriën en geestelijke gezondheid. Darmbacteriën communiceren met onze hersenen en beïnvloeden zo gedrag, gevoel en stemming. The neuroactive potential of the human gut microbiota in quality of life and depression issue (2019)
Microbioom van mensen met ASS beinvloedt gedrag bij muizen
Muizen met de darmbacteriën van mensen met autismespectrumstoornis (ASS) in hun spijsverteringskanaal zijn minder sociaal en laten meer repeterend gedrag zien dan muizen met de darmbewoners van mensen zonder ASS.
Human Gut Microbiota from Autism Spectrum Disorder Promote Behavioral Symptoms in Mice (2019)
Maar: autisme tast het microbioom aan, niet andersom. Het idee dat een veranderd microbioom een oorzakelijke factor kan zijn bij ASS komt uit studies met muizen. Deze studie ontkracht dit idee en concludeert dat kinderen met ASS een verminderde voedingsdiversiteit hebben vanwege hun gedrag, en dit verandert de samenstelling van hun microbioom. De auteurs merken wel op dat het mogelijk blijft dat het microbioom op haar beurt weer het gedrag van de kinderen kan beïnvloeden. Autism affects the microbiome, not the other way around (2021)
