Hulpgids

Alcohol - behandeling

Algemene uitgangspunten 

• Ondersteuning
  Belangrijk is de eigen verantwoordelijkheid van de patiënt, wat heeft hem eerder geholpen, hoe kan hij de eigen sterke kanten inzetten om tot herstel te komen en wie kunnen mogelijk steun bieden. Goede behandeling, begeleiding en ondersteuning (inclusief informele zorg en zelfhulpgroepen) richten zich behalve op individuele patiënten ook op hun omgeving. 
• Detoxificatie
  In elke zorgzwaarte kan sprake zijn van noodzaak tot medische begeleiding bij ontgiften (detoxificatie). De intensiteit daarvan wordt op basis van individuele kenmerken afgestemd (ambulant, intensief ambulant, klinisch, high care klinisch). 
• Vervolgzorg
  Wanneer verslavingsbehandeling gevolgd wordt door een relatief lichte nazorginterventie, zoals telefonische monitoring en gerichte feedback, leidt dit tot betere resultaten (McKay et al., 2010). Ook een herstelwerkgroep georganiseerd door ervaringsdeskundigen, eventueel begeleid door professional, kan patiënten ondersteunen. Het blijven deelnemen aan nazorg, de frequentie en intensiteit van deelname en de duur van de nazorg beïnvloeden in belangrijke mate het positieve effect van nazorg. Vooral voor patiënten die een klinische behandeling hebben gevolgd is er vaak een aanbod van nazorg. Het lijkt effectief om ook ambulante patiënten een vorm van nazorg aan te bieden (Polman et al., 2014).
• Bijkomend middelengebruik
  Patiënten met een alcoholprobleem gebruiken vaak ook andere middelen. Daarom dient er in de behandeling altijd aandacht te zijn voor eventueel ander middelengebruik en bijkomende verslaving(en).
• Comorbiditeit
  Comorbide lichamelijke en psychische aandoeningen, ontwikkelingsstoornissen, persoonlijkheidsstoornissen en verstandelijke beperkingen doen zich vaak samen voor met alcoholproblemen. Goede herkenning en diagnostiek is van belang, en vervolgens behandeling van de problematiek door behandelaars die daarvoor de expertise in huis hebben.

Behandeling

• Psycho-educatie
  Om zelfmanagement en adequaat coping gedrag te bevorderen moet psycho-educatie stapsgewijs en herhaaldelijk worden gegeven tijdens het behandeltraject.
• E-mental health of ‘eHealth’ i
  E-health bijvoorbeeld in de vorm van online zelftesten, zelfhulpprogramma’s en apps voor de smartphone.
• Psychosociale behandeling
  Interventies richten zich rechtstreeks op het gedrag (bijvoorbeeld zelfcontrole van de patiënt) en/of indirect, gericht op de omgeving (zoals het gezin) en op de steun van anderen.
• Psychologische en psychotherapeutische behandeling
  Cognitieve gedragstherapie (CGT) wordt gebruikt bij behandeling van lichte, matige en ernstige alcoholverslaving en systeemtherapie ter ondersteuning van gezin en relatie.
  
  

Medicatie

• Disulfiram
  Middel om terugval te voorkomen, voor negatieve effecten wanneer alcohol gedronken wordt. Disulfiram remt de afbraak van aceetaldehyde in de alcoholstofwisseling. Het gevolg is dat na alcoholgebruik de spiegel van aceetaldehyde fors stijgt. Bij voldoende disulfiram, zal er na alcoholgebruik bij de meeste mensen (bij 5% van de patiënten gebeurt er niets) binnen 10 à 15 minuten het volgende gebeuren: daling bloeddruk, hartkloppingen, hoofdpijn, rood en warm gezicht, zweten, misselijkheid, overgeven, angst en spanning. De klachten duren enkele uren.
• Acamprosaat en naltrexon
  Beide verminderen de hunkering naar alcohol.
• Nalmefeen 
  Indicatie: verminderen alcoholgebruik.
• Vitamine B1 en magnesium substitutie
  Een tekort aan thiamine (vitamine B1) kan neurologische problemen veroorzaken, zoals polyneuropathie, Wernicke-encefalopathie en het syndroom van Korsakov.

MDMA

Psychiater Ben Sessa doet onderzoek in de UK  naar de behandeling van alcoholverslaving met MDMA en psychotherapie. De hypothese is dat de meeste alcoholverslavingen een onderliggend trauma uit de kindertijd als oorzaak hebben en dat MDMA  de angstrespons beperkt waardoor pijnlijke herinneringen opgeroepen kunnen worden zonder dat ze te overweldigend zijn. 

Literatuur

• GGZ standaard alcohol
• McKay, J.R., Van Horn, D.H.A., Oslin, D.W., Lynch, K.G., Ivey, M., Ward, K., Drapkin, M.L., Becher, J.R., Coviello, D.M., 2010.
  J. Consult. Clin. Psychol. 78, 912–923
• McKay JR, Van Horn DH, Oslin DW, Lynch KG, Ivey M, Ward K, Drapkin ML, Becher JR, Coviello DM.
  A randomized trial of extended telephone-based continuing care for alcohol dependence: within-treatment substance use outcomes.
  J Consult Clin Psychol. 2010 Dec;78(6):912-23. doi: 10.1037/a0020700. PMID: 20873894; PMCID: PMC3082847.

• Polman, P., Visser, E., Beurs, P., Salzmann, W., van Amesfoort, L., Streuper, C., 2014.

  Verslavingszorg in beeld-alcohol en drugs.
  Diemen.
• Sessa B
  First study of safety and tolerability of 3,4-methylenedioxymethamphetamine-assisted psychotherapy in patients with alcohol use disorder.
  J Psychopharmacol. 2021 Apr;35(4):375-383. doi: 10.1177/0269881121991792.
  Epub 2021 Feb 18. PMID: 33601929.