Hulpgids

Kinder- en jeugdpsychotherapie is een therapie voor kinderen en/of jongeren met psychische, sociaal-emotionele en/of gedragsproblemen. De volgende mogelijkheden worden gebruikt:

Inleiding

• Individuele psychotherapie
  Bij kinderen tot twaalf jaar ligt het accent vaak op het spel (therapie in een spelkamer waar het kind allerlei spelmaterialen kan gebruiken om zich te uiten), bij de wat oudere kinderen ligt het accent meer op het praten.
• Groepstherapie
  Geschikt voor kinderen en jongeren met problemen in de omgang met leeftijdgenoten. In een groep merken ze waar problemen liggen en hoe ze die kunnen veranderen.
• Gezinspsychotherapie
  Therapie gericht op het hele gezin. Dit is belangrijk wanneer gezinsleden onderdeel zijn van het probleem.

Voor welke problemen?

De problemen van kinderen en jongeren zijn uiteenlopend van aard en kunnen verschillende typen klachten tot gevolg hebben. Soms zijn de klachten naar binnen gericht, bijvoorbeeld als een kind veel piekert, angstig is, of last heeft van gevoelens van minderwaardigheid of somberheid. Andere klachten zijn meer naar buiten gericht en manifesteren zich in de relatie met anderen; bijvoorbeeld liegen, pesten of agressief gedrag. Er kan sprake zijn van eet-, slaap- en zindelijkheidsproblemen of van lichamelijke klachten die niet medisch te verklaren zijn. Soms zijn er problemen in de opvoeding, met het gedrag op school of de leerprestaties. Klachten kunnen specifiek zijn: een kind is bijvoorbeeld bang voor de tandarts. Soms zijn de klachten vaag: een kind is voortdurend somber of angstig. In sommige gevallen is er een duidelijke oorsprong aan te wijzen voor de klachten: een ernstige gebeurtenis zoals het verlies van een geliefd iemand of een ziekenhuisopname kan de klachten in gang gezet hebben. In andere gevallen ligt de oorsprong van de klachten meer in de manier van omgang van de gezinsleden. Complexe relaties en ervaringen met ouders, broers en zussen kunnen een kind of jongere zodanig emotioneel belasten dat hij vastloopt in zijn ontwikkeling. Tenslotte zijn er problemen die specifiek bij een bepaalde levensfase horen, zoals de emotionele en lichamelijke ontwikkeling bij jongeren in de puberteit.

Wat doet een kinder- en jeugdpsychotherapeut?

De kinder- en jeugdpsychotherapeut houdt rekening met het gegeven dat kinderen en jongeren in ontwikkeling zijn en in een gezin of in een andere opvoedingssituatie leven waar voor hen gezorgd wordt. Dat brengt een specifieke werkwijze met zich mee. De kinder- en jeugdpsychotherapeut kan kiezen voor een directe of een meer indirecte aanpak van de problemen. Een directe aanpak kan inhouden: samen met het kind inventariseren waar het bang voor is, waar dat mee te maken heeft en hoe het kind zelf denkt over mogelijke oplossingen. Dit betekent meestal dat het kind kan zeggen wat er aan de hand is, dat het probleem is af te bakenen en dat een doelgerichte aanpak een geschikte methode is. Met behulp van oefeningen en huiswerkopdrachten wordt in kleine stappen toegewerkt naar het wenselijke gedrag.
Bij een indirecte manier van werken wordt het kind uitgenodigd om uit te drukken wat het bezighoudt. Voor jonge kinderen is het spel de meest gangbare manier om zich uit te drukken. De kinderpsychotherapeut kan hieruit begrijpen hoe het kind zijn leven ervaart en proberen te achterhalen hoe de problemen ontstaan zijn. Naast het spelen vinden ook gesprekjes plaats. Daarbij kan het kind vertellen over het leven thuis, op school of daarbuiten. Het gesprek als middel om contact te maken met een kind wordt belangrijker naarmate het kind ouder is. Bij jongeren neemt praten een belangrijker plaats in. Werken met creatief materiaal kan wel een onderdeel zijn van de therapie. Ook rollenspelen of andere therapeutische technieken zijn mogelijk. Afhankelijk van de aard van de problemen kan de aanpak gericht zijn op het verwerken van ervaringen van vroeger of meer gericht zijn op het vinden van een oplossing voor problemen in het heden.

Wat houdt de behandeling in?

Kinder- of jeugdpsychotherapie kan diverse vormen aannemen. De meest gangbare vorm bij kinderen is individuele psychotherapie. De psychotherapeut werkt meestal met een combinatie van praten en spel om het kind en zijn problemen te begrijpen en de gewenste veranderingen te laten ontstaan. Meestal komt het kind of de jongere een keer in de week voor een afspraak van drie kwartier. Bij kinderen tot ongeveer twaalf jaar vindt de therapie doorgaans plaats in een spelkamer, waar het kind zich met behulp van het aanwezige materiaal kan uiten. Bij jongeren zal de therapeutische ruimte vaker een gesprekskamer zijn.
Naast individuele psychotherapie bestaat de mogelijkheid van groepspsychotherapie. Voor jongeren is dit vaak een geschikte werkwijze. In de therapie wordt de omgang met elkaar gebruikt om uit te zoeken waar de jongeren problemen mee hebben en hoe dit kan veranderen. De groep biedt jongeren de mogelijkheid om te ervaren hoe zij zich op een andere manier kunnen opstellen. Groepspsychotherapie vindt meestal eenmaal per week of per twee weken plaats. De duur varieert van anderhalf tot twee uur.
Een derde mogelijkheid is gezinspsychotherapie. Als een kind of jongere sterk beïnvloed wordt door de manier waarop men in het gezin met elkaar omgaat is het belangrijk om met het hele gezin te werken. Door middel van praten, opdrachten of oefeningen kan gezocht worden naar een andere wijze van communiceren met elkaar.

Ouderbegeleiding

Kinder- en jeugdpsychotherapie vindt plaats in nauwe samenwerking met de ouders, vervangende verzorgers of met het hele gezin. Naast de behandeling van het kind, is er altijd een vorm van ouderbegeleiding. Omdat kinderen zijn ingebed in een gezin is het noodzakelijk om enerzijds het kind te helpen en anderzijds afstemming te zoeken met de ouders of opvoeders. Wanneer kinderen in een tehuis of pleeggezin wonen geldt dat ook. De begeleiding van kind en ouders kan verschillende vormen aannemen. De ouderbegeleiding kan bestaan uit gesprekken waarin de opvoeding en het gezinsleven besproken worden. Soms doet de psychotherapeut van het kind zelf de ouderbegeleiding, soms houdt een andere psychotherapeut zich hiermee bezig. Het is belangrijk om te achterhalen hoe de opvoeding en ontwikkeling van het kind tot nu toe zijn verlopen. Soms is uitleg over de problematiek van het kind en de effecten daarvan op de rest van het gezin nodig. Meer kennis van de problematiek en een beter begrip van de aard van hun kind kunnen ervoor zorgen dat ouders succesvoller worden in hun aanpak.
Naast de ouderbegeleiding zijn soms andere vormen van begeleiding nodig, zoals begeleiding op school of in de thuissituatie. De psychotherapeut bekijkt samen met de ouders en het kind welke aanpak het meest zinvol is. Bij jongeren is het afhankelijk van de leeftijd en de aard van de problemen in welke mate ouderbegeleiding of contact met de gezinsleden noodzakelijk is. Soms zijn regelmatige gesprekken nodig, in andere gevallen volstaat een enkel onderhoud. Contacten met de ouders zullen gezien de leeftijdsfase van de jongere (toegroeien naar zelfstandigheid) minder intensief zijn en soms helemaal niet plaatsvinden.
In veel gevallen zal de psychotherapeut die contacten met de ouders heeft, een andere zijn dan de psychotherapeut die met de jongere werkt.

Wat aan de therapie voorafgaat

Als het om een kind gaat, zal de psychotherapeut meestal eerst een gesprek voeren met de ouders of verzorgers van het kind. In dit gesprek kan de psychotherapeut zich een eerste indruk vormen van de problemen en klachten. Soms is er al informatie van school of van een ander hulpverleningsinstituut, soms zal de psychotherapeut daar informatie willen inwinnen. Vaak is het gewenst om een psychologisch onderzoek te doen dat meer informatie geeft over de persoonlijkheid van het kind. Een aanvullend onderzoek, gericht op de prestaties en het functioneren op school, kan nodig zijn bij leerproblemen. 
Als de klachten (ook) van lichamelijke aard zijn kan een medisch onderzoek bij de huisarts of specialist gewenst zijn. Hoe dit voortraject precies zal lopen is afhankelijk van de aard van de klachten, van de leeftijd van het kind en van de werkwijze van de psychotherapeut of de instelling. Gaat het om een jongere, dan praat de psychotherapeut meestal eerst met de jongere zelf en wordt daarna contact gelegd met de ouders. Na een of meer inventariserende gesprekken en eventueel aanvullend onderzoek, zal de psychotherapeut een voorstel doen voor de behandeling.

Hoe lang duurt kinder/jeugdpsychotherapie?

Van tevoren is niet precies te zeggen hoe lang de psychotherapie zal duren. Soms richt de behandeling zich op een afgebakend probleem, zoals faalangst op school. In zo'n geval is de behandeling doorgaans kortdurend (enkele sessies tot een half jaar), als de problemen complex of hardnekkig zijn kan de behandeling een tot drie jaar duren.

Bron
Nederlandse Vereniging voor Psychotherapie (NVP)