Schizofrenie
In 1896 formuleerde Kraepelin de ziekte-eenheid dementia praecox (letterlijk: vroege aftakeling) en beschreef drie vormen: de katatone, hebefrene en paranoïde vorm. Centraal hierbij stond de uiteindelijke aftakeling. Bleuler ontwikkelde in 1911 het concept schizofrenie (letterlijk: splijting van de geest), waarbij de splijting van de basale psychische functies centraal stond. Bleuler voegde aan de drie typen die Kraeplin beschreven had, een vierde toe de schizofrenia simplex. Tot 2013 werd nog onderscheid gemaakt in vijf subtypen van schizofrenie: het paranoïde, gedesorganiseerde (vroegere hebefrenie), katatone, ongedifferentieerde en resttype. Onderzoekers zijn tot tot de conclusie gekomen dat er geen duidelijke verschillen zijn tussen de vijf subtypen en zijn deze in de DSM-5 geschrapt. In plaats daarvan wordt nu gesproken over een schizofreniespectrum. Het gaat dus niet om één vast omschreven ziektebeeld, maar een spectrum van psychotische symptomen.
Schizofrenie is een chronisch psychiatrisch stoornis die invloed heeft op denken, gedrag en emoties. De aandoening begint meestal in de late tienerjaren of vroege volwassenheid. Mensen met schizofrenie ervaren vaak een scala aan symptomen die kunnen worden onderverdeeld in drie hoofdcategorieën: positieve, negatieve en cognitieve symptomen. Positieve symptomen omvatten hallucinaties en wanen, negatieve symptomen afvlakking van het gevoel, apathie, verlies van plezier en interesse, sociaal isoleren, ongeorganiseerde spraak of gedrag. Een (eerste) psychotische episode wordt vooraf gegaan door een zogenaamde prodromale fase, met vroege symptomen (prodromi). Schizofrenie heeft een relatief slechte prognose. Het risico van een chronische ontwikkeling en een blijvend slecht functioneren is hoog. Tot 80% van de patiënten heeft een recidief van de psychose binnen 1à 2 jaar na staken van de antipsychotica. Uit Nederlands onderzoek bleek dat 40% van patiënten met chronische psychotische stoornissen herstelt, tegen de verwachting in, behoorlijk goed. Triest is dat zo'n 20% heel slecht hersteld, en dat er ook weinig hoop op verbetering is.
Schizofrenie met begin in de kindertijd (childhood-onset schizophrenia, COS) is een zeer zeldzame en ernstige chronische psychiatrische aandoening. COS wordt gedefinieerd door het begin van positieve en negatieve symptomen vóór de leeftijd van 13 jaar. Een tien jaar durend Israëlisch onderzoeksproject op zoek naar een genetische component in COS, heeft een genetische mutatie onthuld bij zeven van de 33 kinderen en hun gezinnen die deelnamen, wat de oorzaak van de ziekte zou kunnen verklaren. (Alkelai, 2023). De onderzoeksresultaten kunnen worden gebruikt om de diagnose te verbeteren en een specifieke behandeling te vinden voor COS.
De incidentie (aantal nieuwe gevallen per jaar) van schizofrenie is 0,2 - 0,6 per 1000 per jaar, de prevalentie (totaal aantal gevallen op een bepaald moment) 2,5 - 5,3 per 1000 (in Nederland: ± 100.000).
Meer over schizofrenie
- inzichten over hoe te behandelen
- wat is bekend over de oorzaken
- screeningslijsten: Comprehensive Assessment of At-Risk Mental States (CAARMS) en Structured Interview for Prodromal Symptoms (SIPS)
- de DSM-5 criteria
- toelichting symptomen
Literatuur
- DSM-5 - Nederlandse vertaling
American Psychiatric Association
Uitgeverij Boom (2014) - Alkelai A et al
Genetic insights into childhood-onset schizophrenia: The yield of clinical exome sequencing,
Schizophrenia Research, Volume 252, 2023, Pages 138-145,
ISSN 0920-9964, https://doi.org/10.1016/j.schres.2022.12.033. - Castelein, S., Timmerman, M., Van der Gaag, M., & Visser, E. (2021).
Clinical, societal and personal recovery in schizophrenia spectrum disorders across time: States and annual transitions.
The British Journal of Psychiatry, 219(1), 401-408. doi:10.1192/bjp.2021.48 - Zorgstandaard psychose
- Multidisciplinaire Richtlijn psychose
