Rechterlijke Machtiging
Bron: Stichting Patiëntenvertrouwenspersoon Geestelijke Gezondheidszorg
De rechterlijke machtiging (RM)
Een rechterlijke machtiging is een beslissing van de rechter om u gedwongen te laten opnemen in een psychiatrisch ziekenhuis. Een RM is geen spoedprocedure zoals de IBS. Een RM wordt aangevraagd als er geen haast is bij een gedwongen opname.
Hoe krijg ik een RM?
De mensen uit uw omgeving vinden dat u moet worden opgenomen voor uw eigen veiligheid of voor de veiligheid van anderen, maar u bent niet bereid uzelf vrijwillig te laten opnemen. Zij kunnen dan een RM voor u aanvragen. Ook wanneer u al bent opgenomen, vrijwillig of met een IBS, kunt u met een RM te maken krijgen. U kunt ook zelf een RM aanvragen. Een RM moet worden aangevraagd bij de officier van justitie. In de meeste gevallen doet een psychiater dat. De officier kan het verzoek vervolgens aan de rechter voorleggen. Voor een RM moet een recente geneeskundige verklaring aanwezig zijn. Bent u nog niet opgenomen dan wordt deze verklaring opgesteld door een onafhankelijk psychiater. Dat wil zeggen: door een psychiater bij wie u de laatste tijd niet onder behandeling was. Bent u al opgenomen dan stelt de geneesheer-directeur de geneeskundige de verklaring op. Als de geneesheer-directeur bij uw behandeling betrokken is (geweest) dan laat hij de geneeskundige verklaring opstellen door een onafhankelijke psychiater. De psychiater onderzoekt u en moet een antwoord vinden op de volgende vragen.
1. Is er sprake van gevaar?
2. Wordt het gevaar veroorzaakt door een psychische stoornis?
3. Is er geen minder ingrijpende oplossing dan een gedwongen opname?
Alleen als de psychiater deze drie vragen allemaal met JA beantwoordt en duidelijk is dat u niet bereid bent te blijven of uzelf vrijwillig te laten opnemen, stelt hij een geneeskundige verklaring op. Die verklaring gaat samen met het verzoek om een RM naar de officier van justitie. Deze stuurt de papieren door naar de rechter, tenzij hij de RM niet nodig vindt.
Voorbeeld 1
U bent psychotisch en bedreigt uw moeder. Een jaar geleden heeft u onder invloed van een psychose geprobeerd uw moeder te wurgen.
Voorbeeld 2
U lijdt aan schizofrenie en zwerft op straat. Uw huis bent u kwijt en bij familie of vrienden kunt u ook niet meer terecht. U dreigt in een ernstige staat van zelfverwaarlozing te geraken. U eet bijvoorbeeld beschimmeld brood en bent de afgelopen maanden niet meer in bad geweest.
Voorbeeld 3
U bent manisch-depressief en maakt de laatste tijd zo'n puinhoop van uw leven dat u zonder een opname in het ziekenhuis "sociaal en maatschappelijk te gronde dreigt te gaan".
Krijg ik een advocaat?
Ja, via de Raad voor de Rechtsbijstand krijgt u een advocaat toegewezen. De advocaat is aanwezig bij het verhoor door de rechter en komt u van tevoren opzoeken om alles voor te bespreken. De bijstand van de advocaat is gratis.
Wat doet de rechter?
De rechter zal u eerst oproepen voor een hoorzitting waar ook uw advocaat bij aanwezig is. Bent u niet in staat om naar de rechtbank te gaan dan komt de rechter naar u toe. Ook dan is uw advocaat erbij. Tijdens de hoorzitting noteert een griffier wat er wordt gezegd. Meestal roept de rechter tevens de volgende personen op om bij de hoorzitting aanwezig te zijn:
• degene die de RM heeft aangevraagd
• de psychiater die de geneeskundige verklaring opstelde
• uw behandelaar
• uw eventuele partner.
De rechter kan ook nog getuigen en deskundigen oproepen. U kunt de rechter daar ook om vragen. Een deskundige kan een onafhankelijke psychiater zijn die zijn mening zal geven over de RM. Dit onderzoek wordt een "contra-expertise" genoemd. De rechter stelt zichzelf dezelfde drie vragen als de psychiater deed. Hij geeft alleen een RM af als hij die vragen alle drie met JA beantwoordt en bovendien vaststelt dat u niet bereid bent tot een vrijwillige opname.
Wanneer beslist de rechter?
Zo snel mogelijk. Bent u al opgenomen dan beslist hij in het algemeen binnen drie weken nadat hij de papieren van de officier ontving. Indien u al onvrijwillig in het ziekenhuis verbleef (bijvoorbeeld met een inbewaringstelling) en de officier de papieren naar de rechter heeft verstuurd voordat de lopende maatregel was geëindigd, dan loopt uw onvrijwillig verblijf door totdat de rechter heeft beslist.
Wie komen te weten dat ik een RM heb?
In de eerste plaats uzelf. Van de RM krijgt u een kopie. Er gaat verder een kopie naar het ziekenhuis, uw advocaat, uw eventuele partner, degene die de RM heeft aangevraagd en, als u die heeft, uw wettelijke vertegenwoordiger. Ook uw huisarts en uw vorige behandelaar komen te weten dat u een RM heeft en er gaat een kopie naar de officier van justitie en de Inspectie.
Hoe kom ik in het psychiatrisch ziekenhuis terecht?
Als u nog niet bent opgenomen gebeurt dat binnen twee weken na de beslissing van de rechter. Als niet binnen twee weken is gebeurd, bijvoorbeeld doordat men u niet kan vinden, dan vervalt de machtiging. U wordt overgebracht naar het ziekenhuis op dezelfde wijze als bij een IBS.
Hoe lang duurt een RM?
De eerste RM duurt maximaal een half jaar maar kan ook voor kortere tijd worden afgegeven. Deze RM wordt de voorlopige RM genoemd. Is de periode van deze RM voorbij, dan kan de rechter de RM steeds met maximaal een jaar verlengen (zie hieronder). Een verlenging heet officieel een 'rechterlijke machtiging tot voortgezet verblijf'. Als u vijf jaar achtereen een RM hebt gehad kan de rechter uw RM met maximaal twee jaar tegelijk verlengen.
Na de RM: ontslag of verlenging
Wanneer de periode van de RM ten einde loopt en het gaat beter met u, gebeurt er waarschijnlijk verder niets. De RM loopt gewoon af: u mag het ziekenhuis verlaten. Misschien wilt u de opname vrijwillig voortzetten. Dat is mogelijk als uw behandelaar dat ook nodig vindt. Maar misschien vindt men het nog niet verantwoord dat u naar huis gaat. In dat geval vraagt men een verlenging van de RM aan.
Hoe krijg ik een verlenging?
De gang van zaken is vrijwel dezelfde als bij de eerste (voorlopige) RM. Gewoonlijk ongeveer zes weken voordat uw RM afloopt, stelt de geneesheer-directeur een geneeskundige verklaring op. Als de geneesheer-directeur bij uw behandeling betrokken is (geweest) dan laat hij de geneeskundige verklaring opstellen door een onafhankelijke psychiater. Die verklaring wordt naar de officier van justitie gestuurd samen met een kopie van uw behandelingsplan en een verslag van uw geestelijke en lichamelijke toestand en het verloop van uw behandeling. De officier schakelt vervolgens de rechter in en die beslist in het algemeen binnen vier weken daarna over een verlenging. Als de officier de papieren naar de rechter heeft verstuurd voordat uw lopende RM is geëindigd, duurt uw onvrijwillig verblijf voort totdat de rechter een beslissing heeft genomen over de verlenging. Het kan ook voorkomen dat u pas na afloop van de oude RM met een verlengingsprocedure wordt geconfronteerd. In dat geval verblijft u in de tussenliggende periode op vrijwillige basis in het ziekenhuis.
Waarom een RM op eigen verzoek?
Dat u voor uzelf een RM kunt aanvragen lijkt wellicht wat vreemd omdat het een gedwongen opname betreft, maar het is mogelijk. Als u, bijvoorbeeld, verslaafd bent en u wilt opgenomen worden om af te kicken kan een RM op eigen verzoek een oplossing betekenen. Want u weet vooraf dat u het tijdens de opname zó moeilijk zult hebben dat u weer weg wilt en ook dat u daar achteraf spijt van krijgt. Een RM op eigen verzoek verhindert dan dat u inderdaad vertrekt. Voor een RM op eigen verzoek moet sprake zijn van een psychische stoornis en van gevaar. Tevens moet er geen alternatief voor opneming zijn.
Hoe vraag ik een RM op eigen verzoek aan?
U schrijft aan de officier van justitie een brief met daarin uw verzoek om een RM. U vermeldt in de brief in welk psychiatrisch ziekenhuis u gedwongen zou willen verblijven. Tevens stuurt u een geneeskundige verklaring mee en een kopie van een behandelingsplan. Die geneeskundige verklaring maximaal zeven dagen tevoren opstellen door een psychiater van het ziekenhuis waar u wilt verblijven. Samen met deze psychiater stelt u ook het behandelingsplan op. Ook uw mentor of curator kunnen - met uw toestemming - een RM voor u aanvragen.
Hoe lang duurt een RM op eigen verzoek?
Minstens zes maanden en hoogstens een jaar. Een RM op eigen verzoek kent geen verlenging.
