Middelen of maatregelen
De Wet verplichte ggz (Wvggz) en de Wet zorg en dwang (Wzd) zijn op 6 november 2021 gewijzigd met de zogeheten Reparatiewet. De informatie op deze webpagina is nog niet aangepast aan de Reparatiewet. Meer informatie
Kenmerken Wvggz
Net als de Wet Bopz is de Wvggz een wet die dwang in de zorg (de wet spreekt van ‘verplichte zorg’) mogelijk maakt en de voorwaarden daarvoor stelt. De Wvggz regelt de procedures van voorbereiding, besluitvorming, uitvoering en beëindiging van verplichte zorg aan mensen met psychiatrische problematiek en regelt hun rechtspositie.
Ambulante verplichte zorg
Op een aantal onderdelen verschilt de Wvggz duidelijk van de Wet Bopz. Een van de belangrijkste verschillen is dat in de Wvggz de (verplichte) zorg centraal staat en niet de gedwongen opname. De wet ‘volgt’ als het ware de betrokkene waardoor verplichte zorg ook in een ambulante setting kan worden toegepast.
Mogelijkheden verplichte zorg
- Verplicht medische handelingen ondergaan, zoals het toedienen van voeding, vocht of medicatie of het verrichten van medische controles ter behandeling van een psychiatrische stoornis of, vanwege die stoornis, ter behandeling van een somatische aandoening.
- Beperking in de bewegingsvrijheid of insluiting (op de plek waar de persoon op dat moment verblijft, ook mogelijk buiten een ggz-instelling).
- Opname in een accommodatie (een zorginstelling), bijvoorbeeld een ggz-instelling.
- Beperking van het ontvangen van bezoek op de plek waar de persoon verblijft.
- Beperkingen in de vrijheid om het eigen leven in te richten. De persoon moet dan iets doen of juist laten. Denk bijvoorbeeld aan het beperken van het gebruik van de mobiele telefoon of de computer.
- Toezicht op de persoon.
- Onderzoek aan kleding of lichaam.
- Controle op de aanwezigheid van gedrag-beïnvloedende middelen.
- Onderzoek naar gedrag-beïnvloedende middelen en gevaarlijke voorwerpen in de woning of een andere plaats waar de persoon is.
- Verplicht tijdelijk verblijf (vooruitlopend op een crisismaatregel).
Verplichte zorg kan dus ook bestaan uit het verrichten van medische handelingen of therapeutische maatregelen ter behandeling van een somatische aandoening. Maar alleen wanneer die aandoening verband houdt met de psychiatrische stoornis. Zie ook de Handreiking somatische zorg in de Wvggz. Ook kan verplichte zorg tijdelijk worden verleend, voorafgaand aan een crisismaatregel of in een noodsituatie.
Dwang als ultimum remedium
In de Wvggz is uitdrukkelijk vastgelegd dat dwang alleen in uiterste gevallen mag worden toegepast. Om hier vorm aan te geven, zijn in de Wvggz algemene uitgangspunten opgenomen waaraan verplichte zorg moet voldoen, zoals proportionaliteit, subsidiariteit, doelmatigheid en veiligheid.
Versterking rechtspositie
De Wvggz beoogt de rechtspositie van de betrokkene, maar ook die van zijn familie en naasten te versterken met name door hen meer te betrekken bij de inrichting van de (ambulante en/of verplichte) zorg. Zo kan de betrokkene met de zorgverantwoordelijke en zijn vertegenwoordiger een zorgkaart opstellen waarin hij zijn wensen en voorkeuren vastlegt. Ook kan hij een eigen plan van aanpak opstellen, om verplichte zorg wellicht nog te voorkomen. Als de betrokkene dat wil, kan hij (evenals onder de Wet Bopz) worden bijgestaan door een patiëntenvertrouwenspersoon. De rechtspositie van familie en naasten wordt onder meer versterkt door de introductie van de familievertrouwenspersoon (zie hieronder).
Nadeel in plaats van gevaar
In plaats van het onder de Wet Bopz geldende ‘gevaarcriterium’, hanteert de Wvggz het ‘nadeelcriterium’ als criterium voor verplichte zorg. Sprake moet zijn van een situatie waarin het gedrag van een persoon als gevolg van zijn psychische stoornis leidt tot ‘ernstig nadeel’ voor betrokkene zelf of een ander, danwel tot de situatie dat de algemene veiligheid van personen en goederen in gevaar is. Het nieuwe nadeelcriterium omvat ook het aanzienlijk risico daarop. Hiermee is overigens uitdrukkelijk geen inhoudelijke wijziging of verruiming van de mogelijkheden tot dwang beoogd. Wel maakt de Wvggz ook ambulante verplichte zorg mogelijk.
