Hulpgids

Slaapmedicatie

Slaapmedicatie zijn medicijnen die worden gebruikt om mensen te helpen bij het in slaap vallen of het verbeteren van de kwaliteit van de slaap. Deze medicijnen werken op verschillende manieren in het lichaam, zoals het verminderen van de activiteit van de hersenen, het ontspannen van de spieren en het verminderen van angstgevoelens. Slaapmedicatie kan zowel receptplichtig als vrij verkrijgbaar zijn en wordt meestal alleen op korte termijn gebruikt vanwege de risico's op bijwerkingen en verslaving. Het is belangrijk om slaapmedicatie alleen te gebruiken onder begeleiding van een arts.

Welke slaapmedicijnen zijn er?

• Benzodiazepinen
• Antidepressiva (off label)
• Antipsychotica (off label) bijv. quetiapine

• Daridorexant

  "Op basis van de beschikbare informatie is de toegevoegde waarde van daridorexant onduidelijk en zijn er onvoldoende redenen om het voor te schrijven bij slaapproblemen." (GeBu)
• Homeopathische middelen en voedingssupplementen: Melatonine, Magnesium, Valeriaan.

Mirtazapine (bron: GeBu)

• Het gebruik van het antidepressivum mirtazapine bij patiënten met slapeloosheid neemt toe. Deze toepassing blijkt echter niet gestoeld op bewijs van werkzaamheid uit gerandomiseerd onderzoek. Er zijn hooguit aanwijzingen gebaseerd op het theoretische werkingsmechanisme. De rationale achter de toename van het voorschrijven van mirtazapine bij slapeloosheid is onduidelijk. Onder meer de angst voor de verslaving die kan optreden bij benzodiazepinereceptoragonisten (zoals temazepam of zolpidem) of het feit dat deze middelen niet worden vergoed, zouden een rol kunnen spelen. Maar ook mirtazapine heeft vervelende bijwerkingen, waaronder slaperigheid overdag. Het CBR  kent in verband met de beïnvloeding van de rijvaardigheid door de slaperigheid overdag, aparte bepalingen voor patiënten die mirtazapine gebruiken. Vanuit het oogpunt van rationele farmacotherapie is er geen reden mirtazapine off label voor te schrijven bij slapeloosheid.
• Zolang er geen bewijs is voor werkzaamheid uit gerandomiseerd onderzoek, bestaat er geen reden mirtazapine voor te schrijven voor slapeloosheid bij patiënten zonder psychische comorbiditeit.
• Ook bij patiënten met depressie met slapeloosheid is er geen bewijs uit gerandomiseerd onderzoek voor de werkzaamheid van mirtazapine tegen slapeloosheid. Bij deze groep is er slechts in uitzonderingsgevallen een rationale voor het voorschrijven van mirtazapine. 
• Bijwerkingen als slaperigheid overdag en beïnvloeding van de rijvaardigheid beperken de toepassing van mirtazapine.

Quetiapine (bron: GeBu)

• Quetiapine wordt de laatste jaren vaak off-label in lage doseringen voorgeschreven bij slapeloosheid. De effectiviteit als (primair) slaapmiddel is alleen onderzocht in enkele kleine onderzoeken. De bijwerkingen van quetiapine bij de hogere doseringen die in de psychiatrie worden gebruikt zijn ernstig. De vraag is in hoeverre deze ernstige bijwerkingen ook voorkomen bij lage doseringen zoals toegepast bij slapeloosheid. Hoe evidence-based is het om quetiapine voor te schrijven bij slapeloosheid?
• Uit de resultaten van een klein gerandomiseerd onderzoek bij patiënten met primaire slaapstoornissen blijkt een kleine verbetering van de slaapparameters bij gebruik van quetiapine ten opzichte van placebo, maar het verschil is niet statistisch significant.
• Uit twee kleinschalige onderzoeken bij gezonde jonge vrijwilligers blijkt een zeer bescheiden statistisch significante toename van de totale slaaptijd en het aantal keren ontwaken per nacht bij het gebruik van quetiapine ten opzichte van placebo. De klinische relevantie hiervan is onduidelijk. 
• Quetiapine in een dosering tot 50 mg is geassocieerd met gewichtstoename en een toename van het risico op cardiale gebeurtenissen. Ook blijkt de slaperigheid overdag verhoogd.
• Op grond van de huidige kennis van de effectiviteit van quetiapine in lage dosering en gezien de potentiële bijwerkingen valt off-label gebruik van dit middel bij primaire slapeloosheid af te raden.
  
  

Bron 

• Hojlund M, Andersen K, Ernst M, et al.

  Use of low-dose quetiapine increases the risk of major adverse cardiovascular events: results from a nationwide active comparator-controlled cohort study.
  World Psychiatry 2022;21:444-451.

• Coe HV, Hong IS.
  Safety of low doses of quetiapine when used for insomnia.
  Ann Pharmacother. 2012;46:718-22