Paranoïde persoonlijkheidsstoornis
Kenmerken
Paranoïde mensen zijn vaak angstig en zien overal dreiging. Zij ervaren contact met anderen als bedreigend en stellen zich agressief, kwaadaardig en wantrouwend op om zich tegen dit gevoel van bedreiging te weer te stellen. Het contact met hen verloopt problematisch en kenmerkt zich door veel conflicten. Zij zullen daardoor anderen niet snel aan zich binden en steun, bescherming en waardering van anderen afwijzen of met veel wantrouwen benaderen. Ze leven vaak geïsoleerd en zoeken oplossingen voor problemen liever zelf. Ze zijn bang voor manipulatie, onderwerping, zwakheid en verlies van autonomie (zelfstandigheid) en zijn rancuneus naar anderen die slagen; het eigen falen wordt geprojecteerd op de ander. Het denken wordt gekenmerkt door wantrouwen en achterdocht, vermoedens en (waanachtige) ideeën over de ander, die steeds wordt getest op betrouwbaarheid. Gevoel wordt geëxternaliseerd (geen verantwoording voor eigen gevoel), ze zijn ongewoon gevoelig voor gevoel en beweegreden van ander. De waarneming gekleurd door overgevoeligheid.
DSM-5 criteria
301.0
A. Een pervasief wantrouwen en achterdocht tegenover andere mensen, waarbij hun motieven worden geïnterpreteerd als kwaadwillend, beginnend op jong volwassen leeftijd, en aanwezig in uiteenlopende contexten, zoals blijkt uit vier (of meer) van de volgende kenmerken:
- Verdenkt, zonder gegronde redenen, anderen ervan dat ze hem of haar uitbuiten, schade berokkenen of bedriegen.
- Is gepreoccupeerd door ongerechtvaardigde twijfels aan de loyaliteit of betrouwbaarheid van vrienden of collega's.
- Is onwillig om anderen in vertrouwen te nemen vanwege een ongerechtvaardigde vrees dat de informatie op een kwaadaardige manier tegen hem of haar zal worden gebruikt.
- Zoekt verborgen kleinerende of bedreigende betekenissen achter onschuldige opmerkingen of voorvallen.
- Koestert persisterende wrok (vergeeft beledigingen, kwetsuren of kleinerende opmerkingen niet).
- Bespeurt aanvallen op zijn of haar karakter of reputatie die voor anderen niet duidelijk waarneembaar zijn en reageert al gauw boos of met een tegenaanval.
- Heeft recidiverend ongerechtvaardigde twijfels over de trouw van echtgenoot of partner.
B. De stoornis treedt niet uitsluitend op in het beloop van schizofrenie, een bipolaire- of depressieve stemmingsstoornis met psychotische kenmerken, of een andere psychotische stoornis, en kan niet worden toegeschreven aan de fysiologische effecten van een somatische aandoening.
Bron
DSM-5 - Nederlandse vertaling
American Psychiatric Association
Uitgeverij Boom (2014)
