Syndroom van Charles Bonnet
Het syndroom van Charles Bonnet (CBS) is genoemd naar een Zwitserse filosoof die in 1760 levendige, complexe visuele hallucinaties beschreef bij zijn geestelijk gezonde grootvader.
Voorkomen
Vroeger dacht men dat het een zeldzame aandoening was. In recente studies wordt de prevalentie (totaal aantal gevallen die er op een bepaald moment zijn) bij patiënten ouder dan 65 jaar, met een verminderde gezichtsscherpte (minder dan 30%) geschat op 10-15%. CBS komt niet alleen voor bij ouderen met een verminderde gezichtsscherpte, maar zij vormen wel de grootste groep.
Risicofactoren
Verminderd gezichtsvermogen door perifere dan wel centrale oorzaken en een hoge leeftijd.
Kenmerken
- Complexe visuele hallucinaties
Een visuele hallucinatie betekent iets zien dat er niet is. Men ziet meestal stilstaande of bewegende beelden van mensen, dieren, planten, bloemen en landschappen. In één onderzoek onder 60 patiënten met CBS, bleek dat bij 46 van hen (77%) de hallucinaties geen persoonlijke betekenis hadden. Echter, culturele achtergrond en de aanwezigheid van een psychiatrische aandoening kunnen de inhoud van de hallucinatie beïnvloeden. - Duur
De hallucinaties treden op variërend van enkele seconden tot uren en de patiënt kan dagen tot jaren last houden van de symptomen.
Diagnostische criteria
- Complexe visuele hallucinaties
- Intacte realiteitstoetsing: inzicht in irreële karakter van de hallucinaties: weten dat het niet echt is.
- Afwezigheid van hallucinaties van andere zintuigen
- Afwezigheid van wanen
Oorzaken
De precieze oorzaak is onbekend. Verondersteld wordt dat het een combinatie van factoren is, waaronder een vermindering van afferente (aanvoerende) impulsen die leiden tot een spontane activiteit van het centrale visuele systeem.
Differentiaal diagnose (de te overwegen andere oorzaken)
Psychose, dementie, delirium, epilepsie, migraine, rouwproces, (hallucinogene) drugs, extreme vermoeidheid en sensorische deprivatie. Voorts moet CBS ook worden onderscheiden van hypnagoge hallucinaties en een fotopsie (zien van lichtflitsen, sterretjes, vlekken of strepen, waarschijnlijk veroorzaakt door spontane ontladingen van lichtgevoelige cellen in het netvlies).
Auditieve variant
Klik hier voor informatie over de auditieve variant
Behandeling
Op dit moment bestaat er geen goede therapie. Van belang is de uitleg dat het geen ernstige (psychiatrische) aandoening betreft. Waar mogelijk kan het optimaliseren van het gezichtsvermogen (bijvoorbeeld een staaroperatie) klachten doen verminderen of zelfs doen verdwijnen. Antipsychotica, antidepressiva en anxiolytica zijn meestal ineffectief. Incidenteel hebben stemmingsstabilisatoren (carbamazepine, valproaat) en serotonineantagonisten (ondansetron, cisapride) effect.
Literatuur CBS
1. Teunisse RJ, Cruysberg JRM, Verbeek ALM, Zitman FG
The van Charles Bonnet Syndrome: a large prospective study in the Netherlands
British Journal of Psychiatry 1995 (166): 254-257
2. Schultz G, Melzak, R
The Charles Bonnet syndrome: Phantom visual images
Perception, 1991 (20): 809-825
3. Teunisse RJ
Complexe visuele hallucinaties bij slechtziende ouderen: syndroom van Charles Bonnet
Tijdschrift voor Geneeskunde 2002 146 (2): 49-52
4. Teunisse RJ, Cruysberg JR, Hoefnagels WH, Verbeek AL, Zitman F G
Visual hallucinations in psychologically normal people: Charles Bonnet's syndrome
Lancet 1996 (347): 794-797
5. Fong SY, Wing YK
Charles Bonnet syndrome with major depression in a Chinese middle-aged man
Australian and New Zealand Journal of Psychiatry 1997 (31) 769-771
6. Teunisse RJ, Zitman FG
Het syndroom van Charles Bonnet. Een literatuurstudie naar geïsoleerde visuele hallucinaties.
Tijdschrift voor Psychiatrie 1996 (40): 315-319
7. Batra A, Bartels M, Wormstall H
Therapeutic options in the Charles Bonnet syndrome
Acta Psychiatrica Scandinavica 1997 (96): 129-133
