Autismespectrumstoornis - cognitieve theorieën
De drie cognitieve theorieën over autisme geven een inzicht in de essentie van autisme (beperkingen in waarneming, informatieverwerking en betekenis verlenen). Er blijven echter vraagtekens en er is er geen enkele theorie die alle symptomen kan verklaren. Wellicht is er sprake van een verzameling van cognitieve tekorten, die al dan niet in interactie met elkaar aanleiding geven tot het fenotype dat we autisme noemen.
Theorie van de centrale coherentie (Frith e.a.)
Mensen met autisme hebben een andere manier van waarnemen, informatie verwerken en betekenis geven. Ze richten ze zich op (onbelangrijke) details (fragmentarisch) en zien het geheel (samenhang) niet, waardoor ze ook tot een andere betekenisverlening komen. De aandacht gaat naar andere betekenisaspecten, de betekenis wordt letterlijk genomen en context gebonden (bijvoorbeeld als een persoon met autisme toestemming geeft om met de bedrijfsarts te praten, betekent dan voor hem niet toestemming om over hem te praten). Ze kunnen heel weinig rekening houden met de context, en ze gaan over- of ondergeneraliseren (heb je bijvoorbeeld tijdens een heftige regenbui toestemming gekregen om in de klas te eten, dan denkt het kind met een ASS dat het dan altijd mag). Men noemt deze andere informatieverwerking een zwakte in de “centrale coherentie”. Precies omdat ze de wereld anders waarnemen en interpreteren, komen ze vaak tot een ander, vreemd, bizar, gedrag dat gebaseerd is op deze (andere) betekenisverlening.
Theory of mind (Baron-Cohen e.a.)
Mensen met autisme hebben een vertraagde ontwikkeling van de theory of mind, oftewel met het inleven in het standpunt, gevoelens, gedachten, meningen van anderen.
Theorie van de executieve functies (Ozonoff e.a.)
Het is voor mensen met autisme moeilijk om flexibel hun concentratie te richten op verschillende doelen, en snel te plannen, te (her)evalueren en bij te sturen bij veranderingen. Plannen, flexibel handelen & denken, en wisselen van aandacht zijn enkele voorbeelden van executieve functies, die zich in de frontale lobben van onze hersenen bevinden. Op hersenscans bij mensen met autisme wordt duidelijk dat de hersenactiviteit in deze zone veel minder activiteit vertoont dan bij mensen zonder autisme. Zij moeten dus veel meer moeite doen om de executieve functies uit te voeren.
