Hulpgids

De gids voor de geestelijke gezondheidszorg

ADHD

ADHD (aandachtsdeficiëntie- / hyperactiviteitsstoornis) wordt in de DSM-5 gerekend tot de neurobiologische ontwikkelingsstoornissen: een groep stoornissen, die zich manifesteren in de loop van de ontwikkeling, vaak al op zeer jonge leeftijd. Hiertoe behoren ADHD, ASS, verstandelijke beperkingen, communicatie-, motorische- en ticstoornissen. De stoornis manifesteert zich vanaf de vroege jeugd, per definitie voor het 12e jaar, bijna altijd voor het vijfde en in veel gevallen reeds voor het tweede jaar. ADHD wordt ook wel een stoornis van de rem genoemd; de rem op denken, handelen en emoties is er af. De wereldwijde prevalentie van ADHD bij kinderen en adolescenten varieert van 2,6-5,6% (Polanczyk, 2007); de prevalentie bij volwassenen wordt geschat op 2,8% (Fayyad 2017). ADHD wordt bij meisjes minder vaak herkend. 

Kernsymptomen

  • Aandachtsproblemen
    Slechte aandacht voor details, moeite aandacht vast te houden, moeite met luisteren, moeite met opvolgen van opdrachten, problemen met organiseren, vermijden activiteiten die geestelijke inspanning vergen (bijv. huiswerk), dingen kwijtraken, snel afgeleid, vergeetachtig.
  • Hyperactiviteit (motorisch en verbaal)
    Moeite met stilzitten, rondrennen wanneer het passend is om stil te zijn, luidruchtig, altijd bezig zijn, innerlijke rusteloosheid, friemelen, druk praten.
  • Impulsiviteit (sociaal)
    Dingen eruit flappen, in de rede vallen, ongeduldig, dringt zich op, verstoort bezigheden anderen, moeite op de beurt wachten.

Subtypen

  1. Overwegend onoplettend beeld (ADD)
    Het centrale kenmerk van ADD is een concentratiestoornis: moeite met concentreren en snel afgeleid; hyperactiviteit/impulsiviteit ontbreekt. Ze beschrijven vaak een chaos in hun hoofd; een grote gedachtestroom, waardoor ze vaak dromerig of ongeïnteresseerd overkomen. Andere kenmerken zijn dat belangrijke taken worden uitgesteld, pas op het laatste moment gedaan of niet afgemaakt. Mensen met ADD hebben een ander tijdsbesef, komen vaak te laat, zijn vergeetachtig en ongeorganiseerd. Deze mensen kunnen hun hele leven lang op zoek zijn naar manieren om aan hun dopamine te komen, hetzij op een positieve manier (zeer actief, competitief, inventief) hetzij op een negatieve manier (gokken, drugs, roekeloos).
  2. Overwegend hyperactief-impulsief beeld

    Er is vooral sprake van ernstige en aanhoudende impulsiviteit en hyperactiviteit.
3. Gecombineerd beeld  

ADHD in verschillende levensfasen

  • Kinderen
    Problemen op school met huiswerk, presteren onder niveau, minder vriendjes, rebels gedrag, meer ongelukken. Er is lang gedacht dat ADHD een rijpingsprobleem was dat vanzelf zou verdwijnen met het ouder worden, echter maar bij één op de drie jeugdigen verdwijnen de symptomen vrijwel helemaal. Bij één van elke drie behandelde jeugdigen blijven de klachten in een iets lichtere, maar nog altijd hinderlijke vorm bestaan. 
  • Puberteit/adolescentie
    Problemen met voltooien huiswerk, problemen onder zonder toezicht te werken, presteren onder niveau, school wordt vaak niet afgemaakt, conflicten met ouders en leraren, minder vrienden, risicovolle activiteiten (drugs- en alcoholmisbruik, onbeschermde seks, impulsief geld uitgeven, gokken). Het impulsieve en soms agressieve gedrag brengt sommigen makkelijker in contact met politie en justitie. Vaak verliezen ze het overzicht over de financiën. Het drukke gedrag lijkt afgenomen, maar bij navraag voelt men zich nog net zo onrustig en gejaagd vanbinnen.
  • Volwassenen
    Hyperactiviteit lijkt minder te worden, maar aandachtsproblemen (grote moeite aan afspraken te houden, vergeetachtig) lijken de meeste problemen te veroorzaken. Vaak problemen met werk (werkeloosheid, moeite baan te behouden) en in relaties. Vaak is er behoefte aan steeds nieuwe prikkels, spanning en sensatie. Velen hebben moeite de sociale signalen van anderen op te vangen en te begrijpen. Sommigen hebben moeite hun woede te beheersen of sterk wisselende stemmingen en lopen daardoor vast in sociaal contact. Mensen met ADHD met een goede intelligentie en alleen aandachtsstoornissen komen soms pas als volwassene echt in de problemen als niveau en tempo van werk of opleiding te hoog worden. In 2005 verscheen een meta-analyse waarin duidelijk werd dat de kernsymptomen van ADHD en de beperkingen bij kinderen in ongeveer 15% van de gevallen volledig persisteerden in de volwassenheid, en 50% van de kinderen vertoonde slechts een gedeeltelijke remissie. (Faraone, 2005) De persistentie van ADHD van de kindertijd naar de volwassenheid varieert aanzienlijk in verschillende studies, maar een algemeen geaccepteerde schatting is dat ongeveer 30% tot 50% van de kinderen met ADHD-symptomen blijven vertonen in de volwassenheid. De mate waarin ADHD-symptomen aanhouden, kan echter variëren. Sommige volwassenen kunnen nog steeds aanzienlijke symptomen hebben, terwijl anderen slechts milde symptomen ervaren of leren hun symptomen effectief te beheren.

Comorbiditeit (bij ongeveer 75%)

Angst- en stemmingsklachten, slaapstoornissen, eetstoornissen, gedragsstoornissen, middelenmisbruik, ASS, autismespectrumstoornissen, persoonlijkheidsstoornissen en verhoogde kans op obesitas. Verder een hoger risico op ongelukken, leer- en werkproblemen, onderpresteren, relatieproblemen, partnergeweld, tienerzwangerschappen, SOA's, zelfbeschadiging, suïcidepogingen en criminaliteit. (Michielsen, 2012)

Diagnostiek

Voor de screening van ADHD volwassenen zijn verschillende kortere en lange vragenlijsten beschikbaar. In Nederland wordt vaak gebruikgemaakt van de Zelf-rapportage vragenlijst over aandachtsproblemen en hyperactiviteit voor volwassenheid en kindertijd (Kooij & Buitelaar, 1997). Er is in Nederland nog geen gevalideerd diagnostisch instrument om ADHD vast te stellen, een goed hulpmiddel is het diagnostisch onderzoek het Diagnostisch Interview voor ADHD (DIVA 5) bij volwassenen. Met de DIVA 5 worden alle symptomen in kindertijd en volwassenheid systematisch, op basis van de DSM-5-criteria beoordeeld; tevens wordt beoordeeld op welke levensgebieden sprake was en is van disfunctioneren  Er zijn wel een aantal Engelstalige vragenlijsten beschikbaar zoals: de Conners Adult ADHD Rating Scale, CAARS en de Conners Adult ADHD Diagnostic Interview for DSM-IV, CAADID. De CAAID is een Engelstalig interview dat het diagnostisch proces van ADHD bij volwassenen vanaf 18 jaar ondersteunt (Epstein e.a., 2001) en het lijkt een vailde interview te zijn (Epstein & Kollins, 2006).

Meer over ADHD

 

Literatuur

Hulpgids nieuwsbrief

Praktijk aanmelden

Ook uw praktijk geplaatst op de Hulpgids? U kunt zich aanmelden door het inschrijfformulier in te vullen en daarna op de knop "versturen" te klikken. Uw gegevens worden binnen 5 werkdagen na ontvangst kosteloos door Hulpgids.nl verwerkt en gepubliceerd. inschrijven ›

© Copyright 2024 hulpgids - Webdesign en development door Johny on the Run