Antidepressiva - stoppen
Het onderbreken of abrupt staken van antidepressiva kan leiden tot een complex fysiologisch en neuropsychiatrisch syndroom aangeduid als het antidepressivumdiscontinueringssyndroom (ADS) [Warner 2006, Vlaminck 2005, Groot 2013b, Fava 2015]. De symptomen die bij dit syndroom optreden, worden onttrekkingsverschijnselen genoemd om verwarring met de term onthouding (‘withdrawal’), dat bij middelenmisbruik en afhankelijkheid optreedt, te voorkomen. Het optreden van ADS is meestal (maar niet exclusief) geassocieerd met selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI's) en serotonine-noradrenaline-heropnameremmers (SNRI’s). Het kan ook bij tricyclische antidepressiva (TCA's) optreden [Haddad 2007, Lejoyeux 1997, Schatzberg 1997, Vlaminck 2005].
Symptomen van ADS ontstaan meestal binnen een paar dagen na het stoppen van een antidepressivum, of, minder vaak, na het verlagen van de dosis. Het ontstaan van ADS-symptomen meer dan één week na stoppen of dosisverlaging is ongebruikelijk. Onttrekkingsverschijnselen verdwijnen meestal volledig binnen 24 uur als het oorspronkelijke antidepressivum, of een farmacologisch vergelijkbaar middel, wordt hervat [Haddad 2007].
Onttrekkingsverschijnselen
- Griepachtige klachten
hoofdpijn, moeheid, lethargie, spierpijn, koude rillingen, transpireren. - Slaapproblemen
inslaapproblemen, levendige dromen, nachtmerries, excessief dromen. - Maagdarmklachten
misselijkheid, braken, buikpijn, diarree, verminderde eetlust. - Evenwichtsproblemen
duizeligheid en coördinatiestoornissen. - Sensorische problemen
paresthesieën (tintelingen), elektrische schoksensaties, duizeligheid, pallinopsie (het lang aanhouden van nabeelden). - Bewegingsstoornissen
parkinsonisme, acathisie, katatonie, tremoren, dystonie, ataxie (coördinatiestoornis van de spieren). - Psychiatrische symptomen
angst, agitatie, prikkelbaarheid, huilbuien, somberheid, overactiviteit, (hypo)manie, agressie, impulsief gedrag, hallucinaties, delier, (paranoïde) wanen. - Overige
cognitieve stoornissen (o.a. concentratiestoornissen, geheugenproblemen), hartritmestoornissen.
Afbouwschema
In dezelfde volgorde als de eliminatiehalfwaardetijd (T½) afneemt, neemt de incidentie van onttrekkingsverschijnselen toe. Paroxetine bijvoorbeeld heeft een halfwaardetijd van minder dan een dag en fluoxetine van tussen de één en drie weken. Paroxetine verdwijnt dus snel uit het lichaam heeft daarmee een grote kans op onttrekkingsverschijnselen, terwijl fluoxetine langzaam uit het lichaam verdwijnt. Het advies is om langzaam uit te sluipen, bijvoorbeeld verminderen met 25% per maand. Uit één onderzoek komt naar voren dat patiënten die in het begin veel bijwerkingen hadden, bij het staken ook meer kans hadden op onttrekkingsverschijnselen.
Multidisciplinair document afbouw antidepressiva
Scorelijst
Discontinuation-Emergent Signs and Symptoms (DESS)
Bron
- Fava GA, Gatti A, Belaise C, Guidi J, Offidani E.
Withdrawal symptoms after selective serotonin reuptake inhibitor discontinuation: a systematic review.
Psychother Psychosom 2015;84:72-81. - Groot PC, Consensusgroep Tapering.
Taperingstrips voor paroxetine en venlafaxine. Tijdschr Psychiatr
2013b;55:789-794. - Haddad PM, Anderson IM.
Recognising and managing antidepressant discontinuation symptoms.
Advances in Psychiatric Treatment 2007;13:447-57. - Lejoyeux M, Ades J.
Antidepressant discontinuation: a review of the literature.
J Clin Psychiatry 1997;58:11-6. - Schatzberg AF, Haddad P, Kaplan EM, Lejoyeux M, Rosenbaum JF, Young AH, et al.
Possible biological mechanisms of the serotonin reuptake inhibitor discontinuation syndrome. Discontinuation consensus panel.
J Clin Psychiatry 1997;58:23-7. - Vlaminck JJD, Van Vliet IM, Zitman FG.
Onttrekkingsverschijnselen van antidepressiva. Ned Tijdschr Geneeskd
2005;149:698-701. - Warner CH, Bobo W, Warner C, Reid S, Rachal J
Antidepressant discontinuation syndrome. Am Fam Physician
2006;74:449-56.
