Antidepressiva - bijwerkingen
De meest voorkomende bijwerkingen
- Maag-darm klachten
Misselijkheid, braken, diarree en maag- en darmkrampen zijn de meest frequente bijwerkingen. De klachten zijn dosis gerelateerd (afhankelijk van de dosis) en er treedt vaak tolerantie voor op na circa één tot enkele weken. - Hoofdpijn
- Droge mond, obstipatie, wazig zien, transpireren, moeite met urineren.
Komen vaak voor bij de oudere middelen (TCA's) en berusten op op een ongewenste blokkade van cholinerge receptoren. - Vermoeidheid, sufheid en slaperigheid (hypnosedatie )
Gevolg van ongewenste blokkade van noradrenerge, histaminerge en serotonine receptoren. - Lage bloeddruk
Orthostatische hypotensie is een plotselinge bloeddrukdaling van meer dan 20 mmHg bovendruk of meer dan 10 mmHg onderdruk die optreedt bij plotseling opstaan (binnen 3 minuten na opstaan). Symptomen zijn duizeligheid, licht-in-het-hoofd worden, hoofdpijn, wazig zien en flauwvallen. Het is een anti-noradrenerge bijwerking, d.w.z. een ongewenste blokkade van noradrenerge receptoren. Kan voorkomen bij MAOIs, trazodon en bij klassieke antidepressiva, met name de zogenaamde tertiaire tricyclische middelen zoals imipramine en amitriptyline. SSRI hebben maar een minimale invloed op de bloeddruk. - Seksuele functiestoornissen
- Gewichtstoename
Het mechanisme dat ten grondslag ligt aan gewichtstoename door antidepressiva is ingewikkeld en wordt nog niet geheel begrepen. Een mogelijke verklaring is een afname van het basale metabolisme (stofwisseling): medicijnen kunnen de caloriehuishouding veranderen door het verhogen of verlagen van het basale metabolisme zonder dat de inname van calorieën verandert. Een andere oorzaak van de gewichtstoename lijkt gelegen in blokkade van receptoren: serotonine (5-HT2C) en histamine (H1). Gewichtstoename treedt in de regel op na enkele weken of soms maanden na het begin met antidepressiva. - Slaapstoornissen
Een toename van serotonine en noradrenaline wordt meestal geassocieerd met een afname van de slaapcontinuiteit, bijvoorbeeld door blokkade van 5HT-2- receptoren. Het is onduidelijk in hoeverre er tolerantie voor de insomnia ontstaat. Sommige antidepressiva hebben een slaapvorderend c.q. sederend effect dat veroorzaakt kan worden door een antagonistische werking op respectievelijk 5HT2- en H1 receptoren. Additie van 100 mg Trazodon bij een SSRI blijkt effectief tegen insomnia. Waarschijnlijk is daarvoor het 5HT-2 receptor antagonisme verantwoordelijk. Mirtazapine is ook een 5HT-2 antagonist en lijkt ook geschikt, maar is hier niet specifiek voor onderzocht. De anti-histaminerge werking van mirtazapine kan leiden tot sufheid overdag, hetgeen bij trazodon, dat geen antihistaminerge eigenschappen heeft, minder voorkomt.
Bij het staken van antidepressiva die de REM-slaap onderdrukken, zoals de SSRI's ontstaat een soort rebound van de remslaap, hetgeen zich uit in intense, levendige en soms angstige dromen. (Tribl et al, 2012) - Geheugenproblemen
bij ouderen: verwardheid (ongewenste blokkade van cholinerge receptoren) - Versnelde (tachycardie) en vertraagde (bradycardie) hartwerking
Een versnelde hartwerking (meer dan 100 slagen per minuut in rust) kan voorkomen door blokkade van cholinerge receptoren. Meestal neemt de frequentie toe met 10-15 slagen per minuut. Kan worden veroorzaakt door de meeste tricyclische antidepressiva en non-selective MAOIs en door venlafaxine, reboxetine en duloxetine.
SSRI's kunnen een lichte daling van de hartfrequentie veroorzaken. - Heart Rate Variabiliteit (HRV)
HRV is de variatie in duur tussen een serie achtereenvolgende hartslagen. Een hoge HRV is een teken van gezondheid en fitheid (parasympatische en sympatische zenuwstelstel zijn in evenwicht), een lage HRV geeft een schokkerige werking van het hart. Tricyclic antidepressiva veroorzaken een verlaging van de HRV.
Lees meer over zeldzame bijwerkingen
Literatuur bijwerkingen antidepressiva
