Deep brain stimulation (DBS)
Bij circa tien procent werken die cognitieve behandelingen onvoldoende, dan is een alternatief een neurochirurgische ingreep. Vroeger werden daarbij letsels gemaakt in de hersenen om het aangetaste gebied uit te schakelen, maar bij die aanpak kunnen er onomkeerbare bijwerkingen ontstaan. Diepe hersenstimulatie is een veilig alternatief. Daarbij worden er in de hersenen elektroden ingeplant die de activiteit van zenuwcellen beïnvloeden met elektrische stroom en zo de afwijkende hersenactiviteit kunnen corrigeren. Het voordeel is dat de stimulatie nauwkeurig kan worden gecontroleerd en bijgesteld en dat de bijwerkingen in het algemeen mild en behandelbaar zijn. Diepe hersenstimulatie werd al succesvol toegepast bij meer dan 100.000 mensen met motorische aandoeningen zoals Parkinson en is ook effectief tegen chronische pijn.
Obsessieve-compulsieve stoornis (OCS)
De resultaten van DBS bij patiënten met therapieresistente OCS zijn veelbelovend. Een recente meta-analyse van 34 studies met in totaal 352 patiënten toonde aan dat OCS-symptomen gemiddeld met 47% afnamen, waarbij 66% van de patiënten als responder werd geclassificeerd (≥ 35% afname in de Yale-Brown Obsessive Compulsive Scale, Y-BOCS). (Gadot, 2022). Daarnaast werd er een 40% afname van depressieve symptomen waargenomen. In gerandomiseerde trials werd een significant verschil gevonden tussen actieve DBS en placebo-DBS. De responspercentages in studies van het Amsterdam UMC en Maastricht UMC+ varieerden van 52% tot 63%, met 17% van de patiënten die als gedeeltelijke responders werden geclassificeerd. (Denys, 2020; Vlis 2021)) De verbetering in OCS-symptomen bleef stabiel over een follow-up van gemiddeld 4,25 tot meer dan 10 jaar, en de kwaliteit van leven verbeterde tot bijna het gemiddelde van de Nederlandse bevolking.
Depressie
Een overzichtsstudie laat zien dat diepe hersenstimulatie van een specifiek deel van het brein werkt bij 60 tot 70 procent van de chronisch depressieve patiënten. Hun depressieve klachten namen met minstens de helft af. De langetermijneffecten lijken goed: bij wie het werkt, blijft het werken.
Anorexia
Canadees onderzoek toonde aan dat hersenstimulatie kan helpen bij patiënten met ernstige anorexia nervosa. Van de veertien vrouwen die de behandeling afmaakten, hadden zes na een jaar een normaal lichaamsgewicht. Tien patiënten hadden daarnaast minder last van depressies en bij vijf verminderden de stemmingswisselingen en angstgevoelens.
Bijwerkingen
Hoewel de bijwerkingen over het algemeen tijdelijk zijn (zoals hypomane symptomen), kunnen ze wel significante impact hebben, op de langere termijn rapporteert ongeveer de helft van de patiënten vermoeidheidsklachten en cognitieve klachten zoals geheugen- en concentratieproblemen, die echter niet met neuropsychologisch onderzoek worden geobjectiveerd. (Mocking, 2024) Van de patiënten met OCS die met DBS werden behandeld, deed 4% een suïcidepoging, één patiënt pleegde daadwerkelijk suïcide. (Denys, 2020) Ook bij een onderzoek onder 5000 Parkinson-patiënten die met DBS behandeld werden kwam naar voren dat een relatief groot aantal patiënten zich na de operatie suïcideerde of een poging ondernam. De suïcidefrequentie bij de ziekte van Parkinson ligt juist erg laag.
Literatuur
- Vroon V et al
A Multicentre study on suicide outcomes following subthalamic stimulation for Parkinson's disease
Brain (2008) 131: 2720-2728 - Portman AT, Leenders KL, Laar T van, Staal MJ, Journée HL, Dunnen WFA den
Depressie na chronische subthalamicusstimulatie bij de ziekte van Parkinson - een klinisch pathologische casus
Ned Tijdschrift voor Neurologie (2001) 108-110 -
Gadot R, Najera R, Hirani S, e.a.
Efficacy of deep brain stimulation for treatment-resistant obsessive-compulsive disorder: systematic review and meta-analysis.
J Neurol Neurosurg Psychiatry 2022; doi: 10.1136/jnnp-2021-328738. - Denys D, Graat I, Mocking R, e.a.
Efficacy of deep brain stimulation of the ventral anterior limb of the internal capsule for refractory obsessive-compulsive disorder: a clinical cohort of 70 patients.
Am J Psychiatry 2020; 177: 265-71. -
van der Vlis TAMB, Ackermans L, Mulders AEP, e.a.
Ventral capsule/ventral striatum stimulation in obsessive-compulsive disorder: toward a unified connectomic target for deep brain stimulation?
Neuromodulation 2021; 24: 316-23. - Mocking RJT, Ackermans L, Bergfeld IO, Bot M, van Dijk JMC, Goossens L, Haarman BCM, de Koning PP, Leentjens AFG, Linden DEJ, van den Munckhof P, Namavar Y, Oterdoom DLM, Ho Pian KL, van Rooijen G, Schruers KRJ, Schuurman R, Temel Y, Vulink NCC, Denys D.
Consensusverklaring diepe hersenstimulatie bij obsessieve-compulsieve stoornis.
Tijdschr Psychiatr. 2024;66(7):387-394. Dutch. PMID: 39463322.Off the Beaten Track; Studies on Deep Brain Stimulation for Obsessive-Compulsive Disorder - Promotieonderzoek van Ilse Graat over Deep brain stimulation (DBS) bij de obsessieve-compulsieve stoornis (OCD)
