Posttraumatische stress-stoornis (PTSS)
In Nederland was het vooral psychiater prof. Bastiaans, die bekend werd met zijn hulp aan de overlevenden van de Duitse concentratiekampen. Al die kampslachtoffers hadden de meest vreselijke dingen gezien en meegemaakt, ze waren gemarteld, vernederd, hadden aan onvoorstelbare terreur blootgestaan, mensen (soms vrienden of familie) zien doodgaan en waren zelf soms bijna dood geweest. Het bleek dat velen van hen redelijk tot goed functioneerden en schijnbaar weinig klachten hadden. Geleidelijk ontstonden er wel degelijk vrij ernstige klachten. Die klachten vertoonden steeds een grote overeenkomst: er was sprake van herbeleving van het trauma, vermijding van alles wat aan het trauma deed denken en symptomen die wezen op een verhoogde prikkelbaarheid. Uiteindelijk werden die klachten samengevat onder de naam KZ-syndroom of concentratiekampsyndroom (in het Engels: survivor syndrome). Geleidelijk werd duidelijk dat deze klachten vaak optreden na een zeer ernstige traumatische ervaring (seksueel geweld, natuurramp, overval, vliegrampen etcetera) en er werd internationaal gekozen voor de naam posttraumatische stress-stoornis (PTSS).
Een studie van bijna 78.000 Noorse vrouwen heeft aangetoond dat er een associatie is tussen blootstelling aan emotioneel, seksueel en fysiek misbruik tijdens de kindertijd en het risico op het krijgen van MS. In 2009 was al aangetoond dat misbruik in de kindertijd het risico vergroot op het op latere leeftijd ontwikkelen van een auto-immuunziekte. Onderzoekers denken dat trauma de stressrespons van het lichaam kan overprikkelen of het immuunsysteem kan verstoren, waardoor het lichaam in een verhoogde staat van chronische stress en ontsteking terechtkomt die tot ziekte leidt.
Kenmerken
a. (Psycho)trauma
Er is of sprake van een levensbedreigend gevaar of een bedreiging van iemands fysieke integriteit. Een andere essentiële factor vormt de onmacht die de getraumatiseerde tijdens het trauma heeft beleefd, je niet kunnen verdedigen tegen het gevaar. Als het slachtoffer terugdenkt aan het trauma kan hij het gevoel krijgen te worden overspoeld door angst en verdriet. Een logische reactie is dat het slachtoffer tracht te vergeten, hij spreekt er niet over, wil er niet aan denken en het gevoel wordt afgesloten. Alles wat doet denken aan het trauma wordt vermeden, 's nachts echter komen de herinneringen in de vorm van angstdromen terug. Let op: een psychotrauma bij PTSS is dus een zeer ernstige ervaring en gaat over een levensbedreigend gevaar. Het begrip "trauma" is echter verwaterd en men spreekt ook bij relatief onschuldige gebeurtenissen al snel over trauma en traumatisch. Uit Israëlisch onderzoek blijkt dat de "schrikreactie" de belangrijkste voorspeller was van toekomstige PTSS-symptomen. (Greene, 2018)
Lees meer over de Polyvagaal-theorie
b. Herbeleving van het trauma
- opdringende onaangename herinneringen
- nachtmerries
- plotseling handelen of voelen alsof het trauma opnieuw ondergaan wordt (dissociatie)
- heftige psychische of lichamelijke reactie op iets wat doet denken aan het trauma
c. Vermijding
- vermijden van het denken aan het trauma
- vermijden van alles (b.v. bepaalde plaatsen) wat doet denken aan het trauma
- geheugenverlies voor het trauma of een deel ervan
d. Verhoogde waakzaamheid ("arousal")
- slecht slapen
- prikkelbaarheid
- concentratieproblemen
- overmatige waakzaamheid
- heftige schrikreacties
Type-indeling
- Ongecompliceerd: t.g.v. eenmalige, schokkende gebeurtenis (type I trauma), bij relatief gezonde persoon.
- Gecompliceerd: t.g.v. serie van traumatische gebeurtenissen (type II trauma).
Meer over PTSS
- Adverse Childhoodexpereiences (ACE)
- inzichten over hoe te behandelen
- de DSM-5 criteria
Literatuur
- Greene, T., Gelkopf, M., Epskamp, S., & Fried, E. (2018).
Dynamic networks of PTSD symptoms during conflict.
Psychol Med. ,48(14), 2409-2417. doi:10.1017/S0033291718000351 - Eid K, Torkildsen Ø, Aarseth J, Aalstad M, Bhan A, Celius EG, Cortese M, Daltveit AK, Holmøy T, Myhr KM, Riise T, Schüler S, Torkildsen CF, Wergeland S, Gilhus NE, Bjørk MH.
Association of adverse childhood experiences with the development of multiple sclerosis.
J Neurol Neurosurg Psychiatry. 2022 Jun;93(6):645-650. doi: 10.1136/jnnp-2021-328700. Epub 2022 Apr 4. PMID: 35379699; PMCID: PMC9148981.
