Hulpgids

Kenmerken

Bij een specifieke fobie bestaat intense angst voor een bepaalde situatie (bijvoorbeeld vliegen, hoogten, tunnels), een bepaald voorwerp (bijvoorbeeld messen), natuur (bijvoorbeeld onweer, storm, water) of dieren (bijvoorbeeld insecten). Men probeert te vermijden waar men bang voor is. De angst en het vermijdingsgedrag zijn niet realistisch en men weet dat zelf ook goed. Vaak wordt een fobie geheim gehouden, men komt er niet graag voor uit dat iets wordt vermeden waarvan men dat het niet gevaarlijk is. Op het moment dat men wordt geconfronteerd met datgene wat men probeert te vermijden ontstaat heftige angst, gewoonlijk raakt men in paniek. De specifieke fobie levert veel problemen en heeft grote invloed op iemands functioneren.

Oorzaken

Niet alleen eigen ervaringen kunnen klachten veroorzaken, ook die van anderen kunnen leiden tot vermijdingsgedrag. Bijvoorbeeld een moeder die fobisch is voor honden. Deze route van ontstaan wordt modeling genoemd.

Voorkomen

In een groot Nederlands onderzoek onder volwassenen van 18-64 jaar bleek de lifetime-prevalentie (proportie van mensen in een populatie die ooit in hun leven een specifieke fobie gehad hebben) 10,1% (bij vrouwen 13,6%, bij mannen 6,6%).

DSM-5 criteria

• A. Duidelijke angst of vrees voor een specifiek object of situatie.
• B. Het object van de fobie of fobische situatie roept bijna onmiddellijk angst of vrees op.
• C. Het object van de fobie of fobische situatie wordt bewust vermeden of alleen verdragen met intense angst of vrees.
• D. De angst of vrees is buiten proportie t.o.v. het werkelijke gevaar dat het specifieke object of de situatie met zich meebrengt, de sociaal-culturele context in acht genomen.
• E. De angst of vrees of vermijding is persisterend en duurt meest zes maanden of langer.
• F. De angst of vrees of vermijding veroorzaakt klinisch significante lijdensdruk of beperkingen in het sociale of beroepsmatige functioneren of functioneren op andere belangrijke terreinen
• G. De stoornis kan niet beter verklaard worden door een andere stoornis. 

Behandeling

De aanbevolen therapie bij een specifieke fobie is gedragstherapie, met name exposuretherapie (confrontatie met situaties die angst oproepen). 

Literatuur

1. Diagnostische Criteria van de DSM IV
   American Psychiatric Association
   Swets & Zeitlinger (2001)
2. Social Phobia Cognitive and Pharmacological Treatment
   Oosterbaan DB
3. Richtlijn Angst- en dwangstoornissen (2024)