Hulpgids

Kenmerken

Bij een specifieke fobie bestaat intense angst voor een bepaalde situatie (bijvoorbeeld vliegen, hoogten, tunnels), een bepaald voorwerp (bijvoorbeeld messen), natuur (bijvoorbeeld onweer, storm, water) of dieren (bijvoorbeeld insecten). Men probeert te vermijden waar men bang voor is. De angst en het vermijdingsgedrag zijn niet realistisch en men weet dat zelf ook goed. Vaak wordt een fobie geheim gehouden, men komt er niet graag voor uit dat iets wordt vermeden waarvan men dat het niet gevaarlijk is. Op het moment dat men wordt geconfronteerd met datgene wat men probeert te vermijden ontstaat heftige angst, gewoonlijk raakt men in paniek. De specifieke fobie levert veel problemen en heeft grote invloed op iemands functioneren.

Oorzaken

Niet alleen eigen ervaringen kunnen klachten veroorzaken, ook die van anderen kunnen leiden tot vermijdingsgedrag. Bijvoorbeeld een moeder die fobisch is voor honden. Deze route van ontstaan wordt modeling genoemd.

Voorkomen

In een groot Nederlands onderzoek onder volwassenen van 18-64 jaar bleek de lifetime-prevalentie (proportie van mensen in een populatie die ooit in hun leven een specifieke fobie gehad hebben) 10,1% (bij vrouwen 13,6%, bij mannen 6,6%).

DSM-IV-TR criteria

Klik hier voor uitleg DSM

• A. Duidelijke en aanhoudende angst die overdreven of onredelijk is, uitgelokt door de aanwezigheid van of het anticiperen op een specifiek voorwerp of situatie (bijvoorbeeld vliegen, hoogten, dieren, een injectie krijgen, bloed zien)
• B. Blootstelling aan de fobische prikkel veroorzaakt bijna zonder uitzondering een onmiddellijke angstreactie, die de vorm kan krijgen van een situatie gebonden of situationeel gepredisponeerde paniekaanval.
  NB.: bij kinderen kan de angst naar voren komen in de vorm van huilen, woede-uitbarstingen, verstijven of vastklampen
• C. Betrokkene is zich er van bewust dat de angst overdreven of onredelijk is.
  NB.: bij kinderen kan dit kenmerk ontbreken
• D. De fobische situatie(s) worden vermeden of anders doorstaan met intense angst of lijden
• E. De vermijding, de angstige verwachting of het lijden in de gevreesde situatie belemmeren in significante mate de normale routine, het beroepsmatige functioneren (of de studie of school), of sociale activiteiten of relaties met anderen, of er is een duidelijk lijden door het hebben van de fobie
• F. Bij personen onder de achttien jaar is de duur ten miste zes maanden
• G. De angst, paniekaanvallen of fobische vermijding die samengaat met een specifiek voorwerp of situatie is niet eerder toe te schrijven aan een andere psychische stoornis (bijvoorbeeld bij vrees voor vuil bij iemand met een smetvrees), posttraumatische stressstoornis (bijvoorbeeld vermijden van prikkels die samengaan met een ernstige stressfactor), separatieangststoornis (bijvoorbeeld vermijden van school), sociale fobie (bijvoorbeeld vermijden van gezelschap in verband met de angst in verlegenheid gebracht te worden), paniekstoornis met agorafobie, of agorafobie zonder paniekstoornis in de voorgeschiedenis

Behandeling

In de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO) is ondermeer het recht op informatie vastgelegd. De patiënt heeft recht op informatie in begrijpelijke taal, over zijn of haar ziekte, de behandeling, de gevolgen en risico's van die behandeling en over eventuele alternatieve behandelingen. De zorgverlener is verplicht de patiënt deze informatie te verschaffen. De aanbevolen therapie bij een specifieke fobie is gedragstherapie, met name exposure in vivo (confrontatie met situaties die angst oproepen). 

Boeken

Klik hier voor boeken

Nederlandstalige links

Klik hier voor Nederlandstalige links

Engelstalige links

• Anxiety Disorders Association of America (ADAA, patiëntenorganisatie)
• Anxiety Network 
• Depression and anxiety (tijdschrift)
• PubMed (overzicht van de publicaties van één jaar)

Video's

• Coulrofobie  (angst voor clowns) 

Literatuur

1. Diagnostische Criteria van de DSM IV
   American Psychiatric Association
   Swets & Zeitlinger (2001)
2. Social Phobia Cognitive and Pharmacological Treatment
   Oosterbaan DB