Antipsychotica - zwangerschap

Als bij een zwangere vrouw een beslissing over het instellen, continueren of beëindigen van een behandeling met een antipsychoticum moet worden genomen, dient een afweging te worden gemaakt tussen het mogelijke risico op een aangeboren afwijking bij de pasgeborene door geneesmiddelengebruik en de eventueel negatieve gevolgen van een onbehandelde psychose tijdens de zwangerschap. Er zijn weinig gegevens over teratogene effecten van antipsychotica beschikbaar (Gebu 2011; 45: 37-43).

Riscio's

Er zijn onvoldoende aanwijzingen dat de individuele klassieke middelen een verhoogd risico opleveren en weinig bekend over het risico van het gebruik van nieuwere antipsychotica tijdens de zwangerschap. 
In 2015 werd een review gepubliceerd van 12 onderzoeken met 1782 zwangerschappen waarin de moeder second-generation antipsychotics (SGAs) gebruikte. Het gebruik van SGAs tijdens het eerste trimester van de zwangerschap ging gepaard met een significant verhoogd risico op ernstige congenitale misvormingen; er werd echter geen specifiek patroon van misvormingen gevonden. Een verhoogd risico werd ook gevonden voor vroeggeboorten. Het gebruik van SGA tijdens de zwangerschap bleek niet geassocieerd te zijn met een verhoogd risico op zogenaamde "secundaire uitkomsten" (miskramen, doodgeborenen, vroeggeboorten, klein of groot voor zwangerschapsduur bij pasgeborenen en verschillen in zwangerschapsduur en geboortegewicht).

Gedurende 10 jaar zijn alle zwangerschappen (n=1360101) geregistreerd bij Amerikaanse vrouwen die opgenomen waren in het Medicaid (sociaal gezondheidszorg programma voor gezinnen en personen met beperkte middelen) programma (Huybrechts, 2016). Onderzocht werd of er een relatie was tussen het gebruik van antipsychotica en geboorteafwijkingen in het algemeen en specifiek cardiale geboorteafwijkingen. In totaal gebruikten 9258 vrouwen minimaal eenmalig een nieuwer antipsychoticum en 733 een ouder antipsychoticum gedurende het eerste trimester. Het risico op geboorteafwijkingen en cardiale afwijkingen was zowel voor de nieuwere antipsychotica als de oudere antipsychotica niet verhoogd. 

Dosis reduceren?

Aangezien veel antipsychotica afgebroken worden door het CYP2D6 en/of het CYP3A4 ligt het voor de hand dat de afbraak van de meeste antipsychotica zal toenemen tijdens de zwangerschap, aangezien de activiteit van deze enzymen ook toeneemt. Met name bij clozapine en olanzapine is het echter denkbaar dat de afbraak gedurende de zwangerschap zal afnemen, aangezien deze antipsychotica in belangrijke mate door het CYP1A2 afgebroken worden. Het valt te overwegen om het antipsychoticum tegen het eind van de zwangerschap uit te sluipen om de kans op extrapiramidale verschijnselen en insulten bij de neonaat te verkleinen. I

Welk middel?

Als er een indicatie is om te beginnen met antipsychotica bij een kinderwens of tijdens de zwangerschap, gaat de voorkeur uit naar haloperidol, het middel waarmee de meeste ervaring is opgedaan en wat ook de voorkeur is in de MDR "Schizofrenie". Het teratologie informatiecentrum geeft vergelijkbare adviezen, waarbij er voor de nieuwere antipsychotica een lichte voorkeur voor olanzapine wordt uitgesproken. Als een vrouw zwanger raakt en al een antipsychoticum gebruikt, kan dat beter worden voorgezet in plaats van eventueel switchen naar een oud antipsychoticum. Het risico van medicatieverandering wordt groter geacht dan mogelijke verschillen tussen middelen in teratogene of andere effecten. Bij alle zwangeren die antipsychotica gebruiken, is een intensieve begeleiding door huisarts, gynaecoloog en psychiater gewenst. Voorts dienen in het apotheekinformatiesysteem kinderwens en zwangerschap te worden vastgelegd, zodat kan worden toegezien op veilig medicatiegebruik.

Literatuur

1. Gentile S. 
   Antipsychotic Therapy During Early and Late Pregnancy. A Systematic Review
   Schizophrenia Bulletin 2010; 36(3): 518-544
2. Jong-van den Berg LTW de, Kölling P
   Antipsychotica tijdens de zwangerschap
   Gebu 2011 4: 37-43
3. Terrana N, Koren G, Pivovarov J et al.
   Pregnancy outcomes following in utero exposure to second-generation antipsychotics: a systematic review and meta-analysis.
   J Clin Psychopharmacol 2015;35(5):559-565
4. Huybrechts KF, Hernández-Díaz S, Patorno E, Desai RJ, Mogun H, Dejene SZ, Cohen JM, Panchaud A, Cohen L, Bateman BT.
   

   Antipsychotic Use in Pregnancy and the Risk for Congenital Malformations.

   JAMA Psychiatry. 2016 Sep 1;73(9):938-46. doi: 10.1001/jamapsychiatry. 2016.1520.