Clozapine
Uit de literatuur
Clozapine is het meest effectieve antipsychoticum, de motorische bijwerkingen zijn mild, maar vanwege een aantal gevaarlijke bijwerkingen is het ongeschikt als eerste keus. Uit diverse onderzoeken blijkt dat clozapine veel minder extrapiramidale bijwerkingen geeft dan klassieke antipsychotica zoals haloperidol of chloorpromazine. Uit SPECT-scans blijkt dat clozapine niet meer dan 50% van de D2-receptoren blokkeert (de grens voor het ontwikkelen van extrapiramidale bijwerkingen is 75-80%). Clozapine kan wel acathisie veroorzaken, maar de kans hierop (ongeveer 10%) is kleiner dan bij de klassieke antipsychotica (20-30%). Langdurig gebruik geeft nauwelijks tot geen tardieve dyskinesie. Clozapine is in vijf van de zeven gerandomiseerde onderzoeken bij patiënten met therapieresistente schizofrenie superieur gebleken aan een klassiek antipsychoticum. De verbetering betrof in bijna alle onderzoeken zowel de positieve als de negatieve symptomen. Voorts is beschreven dat clozapine een goed effect heeft op agressie en geweld bij schizofrenie en schizoaffectieve stoornis.
Zeldzame bijwerkingen
- Agranulocytose (verdwijnen witte bloedcellen uit bloed)
Het risico in 2 onderzoeken (± 25.000 patiënten) kwam op 0,68%, na een half jaar is het risico gedaald en ongeveer even groot als bij elk ander antipsychoticum. - Myocarditis (ontsteking hartspier) en cardiomyopathie (hartspierziekte)
In de literatuur verschijnen tegengestelde berichten over het optreden van deze bijwerking. - Epileptische insulten
Het optreden van insulten houdt verband met de concentratie van clozapine in het bloed. Aangezien bij dezelfde dosis de plasmaconcentratie met een factor 40 kan verschillen, is het raadzaam de plasmaspiegel te controleren en op geleide daarvan de dosis aan te passen. Op deze wijze wordt de kans op insulten verkleind. - Diabetes
Er zijn aanwijzingen voor een verhoogd risico, maar een duidelijk bewijs is nog niet geleverd. - Syndroom van Ogilvie
Beschreven een door clozapine geïnduceerd ogilvie-syndroom (acute pseudo-obstructie door een disbalans in de autonome regulatie van de darmtonus) door een verminderde darmmotiliteit. - Pleurits (borstvliesontsteking)
Pleuritis als onderdeel van polyserositis, een steriel ontstekingsproces van de sera (vliezen en/of wanden in de borstholte (pleura, pericard) of buik.
Literatuur clozapine
- Henderson DC, Daley TB, Kunkel L, Rodrigues-Scott M, Koul P, Hayden D
Clozapine and hypertension: a chart review of 82 patients
J Clin Psychiatry. (2004) 65: 686-689 - Geddes J, Freemantle N, Harrison P, e.a.
Atypical antipsychotics in the treatment of schizophrenia: Systematic overview and meta-regression analysis
Br J Psychiatry 321, 371-376 - Atypische antipsychotica en de kans op extrapiramidale bijwerkingen
Harten, PN
Tijdschr Psychiatr (2001) 43, 767-775 - Naber D, Holzbach R, Perro C e.a.
Clinical management of clozapine patients in relation to efficacy and side-effects
Br J Psychiatry (1992) 160, 54-59 - Schulte PFJ
De plaats van clozapine bij de behandeling van schizofrenie
Tijdschr Psychiatr (2001) 43, 715-719 - Munro J, O'Sullivan D, Andrews C, e.a.
Active monitoring of 11.760 clozapine recipients in the UK and Ireland
Br J Psychiatry 175, 576-580 - Potkin, Steven G.; Bera, Rimal; Gulasekaram, Bala; Costa, Jerome; et al
Plasma clozapine concentrations predict clinical response in treatment-resistant schizophrenia
J Clin Psychiatry. (1994) 55, 133-136 - Hospers APN, Timmerman L, Hengel P van
Pleuritis als complicatie van clozapinegebruik
Psyfar 2011: 28-31
