Clozapine
Uit de literatuur
Clozapine is het meest effectieve antipsychoticum, maar vanwege een aantal gevaarlijke bijwerkingen is het middel ongeschikt ale eerste keus. Anderzijds zijn de motorische bijwerkingen mild. Uit diverse onderzoeken blijkt dat clozapine veel minder extrapiramidale bijwerkingen geeft dan klassieke antipsychotica zoals haloperidol (Haldol®) of chloorpromazine (Largactil®). Uit SPECT-scans blijkt dat clozapine niet meer dan 50% van de D2-receptoren blokkeert (de grens voor het ontwikkelen van extrapiramidale bijwerkingen is 75-80%). Clozapine kan wel acathisie veroorzaken, maar de kans hierop (ongeveer 10%) is kleiner dan bij de klassieke antipsychotica (20-30%). Langdurig gebruik geeft nauwelijks tot geen tardieve dyskinesie. Conclusies: clozapine geeft nauwelijks tot geen tardieve dyskinesie, nauwelijks parkinsonisme of acute dystonie, wel acathisie. Clozapine is in vijf van de zeven gerandomiseerde onderzoeken bij patiënten met therapieresistente schizofrenie superieur gebleken aan een klassiek antipsychoticum. De verbetering betrof in bijna alle onderzoeken zowel de positieve als de negatieve symptomen. Voorts is beschreven dat clozapine een goed effect heeft op agressie en geweld bij schizofrenie en schizoaffectieve stoornis.
Zeldzame bijwerkingen
- Agranulocytose (verdwijnen witte bloedcellen uit bloed)
Het risico in 2 onderzoeken (± 25.000 patiënten) kwam op 0,68% Na een half jaar behandeling is het risico gedaald en ongeveer even groot als bij elk ander antipsychoticum. - Myocarditis (ontsteking hartspier) en cardiomyopathie (hartspierziekte)
In de literatuur verschijnen tegengestelde berichten over het optreden van deze bijwerking. - Epileptische insulten (convulsies)
Het optreden van insulten houdt verband met de concentratie van clozapine in het bloed (plasmaconcentratie). Aangezien bij dezelfde dosis de plasmaconcentratie met een factor 40 kan verschillen, is het raadzaam de plasmaspiegel te controleren en op geleide daarvan de dosis aan te passen. Op deze wijze wordt de kans op insulten verkleind. - Diabetes mellitus (suikerziekte)
Er zijn aanwijzingen voor een verhoogd risico, maar een duidelijk bewijs ervoor is nog niet geleverd. - Syndroom van Ogilvie
Beschreven een door clozapine geïnduceerd ogilvie-syndroom (acute pseudo-obstructie door een disbalans in de autonome regulatie van de darmtonus) door een verminderde darmmotiliteit. - Pleurits (borstvliesontsteking)
Pleuritis als onderdeel van polyserositis, een steriel ontstekingsproces van de sera (vliezen en/of wanden in de borstholte (pleura, pericard) of buik.
Links
Literatuur clozapine
- Henderson DC, Daley TB, Kunkel L, Rodrigues-Scott M, Koul P, Hayden D
Clozapine and hypertension: a chart review of 82 patients
Journal of Clinical Psychiatry (2004) 65: 686-689 - Geddes J, Freemantle N, Harrison P, e.a.
Atypical antipsychotics in the treatment of schizophrenia: Systematic overview and meta-regression analysis
British Medical Journal 321, 371-376 - Atypische antipsychotica en de kans op extrapiramidale bijwerkingen
Harten, PN
Tijdschrift voor Psychiatrie (2001) 43, 767-775 - Naber D, Holzbach R, Perro C e.a.
Clinical management of clozapine patients in relation to efficacy and side-effects
British Journal of Psychiatry (1992) 160, 54-59 - Schulte PFJ
De plaats van clozapine bij de behandeling van schizofrenie
Tijdschrift voor Psychiatrie (2001) 43, 715-719 - Munro J, O'Sullivan D, Andrews C, e.a.
Active monitoring of 11.760 clozapine recipients in the UK and Ireland
British Journal of Psychiatry 175, 576-580 - Potkin, Steven G.; Bera, Rimal; Gulasekaram, Bala; Costa, Jerome; et al
Plasma clozapine concentrations predict clinical response in treatment-resistant schizophrenia
Journal of Clinical Psychiatry (1994) 55, 133-136 - Hospers APN, Timmerman L, Hengel P van
Pleuritis als complicatie van clozapinegebruik
Psyfar 2011: 28-31
