Farmacokinetiek
De farmacokinetiek houdt zich bezig met absorptie, verdeling en uitscheiding van een geneesmiddel: de "route" door het lichaam; wat het geneesmiddel met het lichaam doet is de farmacodynamiek.
Concentratie-tijdcurve na een eenmalige toediening van een geneesmiddel
Cmax is de hoogst bereikte concentratie en Tmax is het tijdstip waarop deze bereikt wordt en is belangrijk voor bijwerkingen. Het verloop van de curve wordt bepaald door drie belangrijke processen: absorptie, verdeling en eliminatie.
a. Absorptiefase
De tablet of de capsule komt in de maag en valt daar uiteen. Na transport naar de dunne darm (duodenum) begint de opname. De opnamesnelheid is in principe recht evenredig met de hoeveelheid middel in de darm. Na enkele uren wordt er nauwelijks meer iets opgenomen (uitzondering: slow- of extended-release-preparaten).
b. Verdelingsfase
Nadat het geneesmiddel het bloed heeft bereikt, verdeelt het zich over een groter deel van het lichaam.
De mate waarin en de snelheid waarmee een stof zich verdeelt over het lichaam, hangt af van de eigenschappen van het geneesmiddel. Een sterk vetoplosbaar (lipofiel) geneesmiddel verdeelt zich over grote delen van het lichaam (groot verdelingsvolume).
c. Eliminatiefase
Eliminatie vindt plaats door een of meer typen leverenzymen en/of door de nier. Bij vele geneesmiddelen wordt de eliminatie trager, wanneer een patiënt een lever- of nieraandoening heeft.
Concentratie-tijdcurve na een herhaalde toediening van een geneesmiddel
Veel geneesmiddelen worden chronisch gegeven. In de figuur staat de concentratie-tijdcurve na vier dagen tweemaal per dag 5mg haloperidol. De spiegel na de tweede tablet is hoger dan na de eerste; er is namelijk nog haloperidol in het lichaam. Bij stijgende concentraties neemt de omzettingssnelheid toe (eerste-ordekinetiek: de eliminatiesnelheid is recht evenredig met de concentratie), daardoor treedt een evenwichtssituatie (steady state) op. Na enige tijd wordt er evenveel haloperidol ingenomen als uitgescheiden. Het tempo waarin bij een vast doseerregime de evenwichtssituatie wordt bereikt, hangt af van de tijd die nodig is voor de concentratie om te halveren: de halfwaardetijd (eliminatiehalfwaardetijd, t½) van het geneesmiddel. Een vuistregel: is dat na vier à vijf keer de t½ de evenwichtssituatie is bereikt en vier tot vijf keer de t½ na stoppen is de plasmaconcentratie verwaarloosbaar laag.
Omzetten van psychofarmaca
Het ene medicijn kan, zonder insluipen, worden vervangen door een ander medicijn, als:
• er geen belangrijke farmacodynamische verschillen zijn
• de eliminatiehalfwaardetijd niet veel verschilt
• er geen klinisch significante interacties tussen de middelen zijn
• geen andere middelen gebruikt worden die het metabolisme van één van beide beïnvloedt
Cytochroom P450 enzymsysteem (CYP)
Meer informatie over het P-450 enzymsysteem
