Hulpgids

De gids voor de geestelijke gezondheidszorg

Paniekstoornis

Inleiding

Angst is een normale reactie op een dreigend gevaar voor reeël of vermeend gevaar.  Angst heeft, net als pijn, een belangrijke functie: pijn is een signaal dat je rust moet nemen om te kunnen herstellen, angst is een signaal om in beweging te komen om gevaar te bestrijden. Het lichaam reageert op angst ondermeer met een versnelde hartwerking (hartkloppingen) en ademhaling ("hyperventilatie") en een verhoogde bloedtoevoer naar de spieren (warm worden). Soms ontstaat angst zonder een direct aanwijsbare oorzaak. De angst kan zo hevig worden dat we het paniek noemen. Paniek is een plotselinge hevige schrik of intense angst. Het woord paniek is afgeleid van de Griekse god Pan, die met zijn nare uiterlijk vijanden angst inboezemde. Meerdere paniekaanvallen in een relatief korte tijd, waarbij de angst het functioneren gaat verstoren, wordt een paniekstoornis genoemd. De naam paniekstoornis is in de tachtiger jaren van de vorige eeuw ingeburgerd geraakt en heeft andere benamingen (effort syndrome, angstneurose, hyperventilatiesyndroom, hartneurose, vegetatieve dystardie, free floating anxiety, etc.) vervangen.

Voorkomen

In een groot Nederlands onderzoek onder volwassenen van 18-64 jaar bleek de lifetime-prevalentie  (mensen die ooit in hun leven een paniekaanval hebben gehad): 3,8% (bij vrouwen 5,7%, bij mannen 1,9%). Geschat wordt dat 1-5% van de bevolking een paniekstoornis heeft.  Meestal begint een paniekstoornis tussen het 25e en 30e jaar. 

Agorafobie (pleinvrees, agora betekent markt)

Het gevolg van paniekaanvallen is angst voor die paniekaanvallen: angst voor de angst (anticipatieangst). Een paniekstoornis leidt bij naar schatting 60% van de patiënten tot een agorafobie: angst om in plaatsen of situaties te zijn waaruit men niet direct kan ontkomen of hulp kan krijgen: zoals reizen met het openbaar vervoer, autorijden, drukke winkels, file, bioscoop, temidden in een menigte of in een rij staan. Mensen zijn bang dat ze een angstaanval krijgen en dat niemand dan kan helpen. Een agorafobie komt vaak voor bij een paniekstoornis. Het vermijdingsgedrag kan dermate ernstig zijn dat men volledig aan huis gebonden raakt. Agorafobie kan zich ook voordoen zonder paniekaanvallen. Men vermijdt het reizen of weggaan naar plekken waar men ernstig in verlegenheid of hulpbehoevend kan geraken als gevolg van bijv. duizeligheid of vallen, onwerkelijk voelen, verlies van controle, braken of hartklachten. 

Symptomen

Hartkloppingen, druk op de borst, trillen, droge mond, misselijkheid,  zweten, koude rillingen, benauwd gevoel, duizeligheid, gevoel flauw te vallen,  verdoofd of tintelend gevoel, angst om dood te gaan, angst om gek te worden of controle over zichzelf te verliezen, gevoel van onwerkelijkheid.

DSM-5 criteria paniekaanval

Klik hier voor DSM-5 criteria van paniekaanval en agorafobie

Oorzaken

Klik hier voor een beschrijving van de oorzaken

Risicofactoren

Vrouwelijk geslacht, jonge leeftijd (vrouwen 25-35 jaar; mannen 35-45 jaar), verbreken relatie, verlies partner, laag opleidingsniveau, wonen in stedelijk omgeving, veel life-events, traumatische ervaringen in kindertijd, fysieke en seksuele mishandeling en emotioneel verwaarlozende ouders.

Lichamelijke oorzaak panieksymptomen

hyperthyreoïdie
syndroom van Cushing
hypoglykemie
feochromocytoom
• prolaps mitralisklep (doorbuigen klep linkerkamer en boezem hart)
• vertigo (draaiduizeligheid)
psychoanaleptica (stimulantia: cocaïne, amfetamine, caffeine)
• onttrekking van medicatie

Behandeling

Klik hier voor een beschrijving van de behandeling

Vragenlijsten

BSQ (+ beschrijving)

Boeken

Klik hier voor boeken

Nederlandstalige links

Klik hier voor Nederlandstalige links

Engelstalige links

• Anxiety Disorders Association of America (ADAA, patiëntenorganisatie)
• Anxiety Network 
• Depression and anxiety (tijdschrift)
• PubMed (overzicht van de publicaties van één jaar)

Hulpgids nieuwsbrief

Praktijk aanmelden

Ook uw praktijk geplaatst op de Hulpgids? U kunt zich aanmelden door het inschrijfformulier in te vullen en daarna op de knop "versturen" te klikken. Uw gegevens worden binnen 5 werkdagen na ontvangst kosteloos door Hulpgids.nl verwerkt en gepubliceerd. inschrijven ›