Lithium - polyurie
Definitie
Polyurie wordt gedefinieerd als een urinelozing (diurese) van meer dan 3 liter per dag.
Oorzaken
Het komt voor als symptoom van diabetes insipidus, diabetes mellitus, sommige nieraandoeningen en het kan een psychogene oorzaak hebben. Psychogene polyurie is het gevolg van psychogene polydipsie: het zonder aanwijsbare oorzaak ongewoon grote hoeveelheden vocht drinken. Medicijnen kunnen ook een polyurie veroorzaken, plastabletten en bij 15-40% van de langdurige gebruikers van lithium.
Diabetes insipidus
Er zijn twee mogelijke oorzaken voor diabetes insipidus:
1/craniale diabetes insipidus: ontbreken van antiduretisch hormoon (ADH)
2/nefrogene diabetische insipidus: ongevoeligheid van de nieren voor het hormoon
Ongeveer 12% van de langdurige lithiumgebruikers ontwikkelt een nefrogene insipidus.
Behandeling
Staken van lithium is een eerste optie, maar ook het zo laag mogelijk houden van de spiegel sorteert effect in het verminderen van polyurie. Het gelijktijdig gebruik van serotonerg werkende antidepressiva geeft eveneens een verhoogd risico. Amiloride (in Nederland alleen verkrijgbaar als combinatiepreparaat) heeft een gunstig effect op door lithium geïnduceerde polyurie.
Nierfalen
Op basis van eigen onderzoek en gegevens uit de literatuur concluderen onderzoekers dat het 20 jaar duurt voor een patiënt op lithium eventueel “end stage renal disease” ontwikkelt. Dit betekent dat 1 op honderd patiënten die met lithium worden behandeld daardoor nierfalen ontwikkelt. Met continue monitoring kan dit voorkomen worden. Belangrijkste daarbij is te signaleren van een gestage achteruitgang in de GFR.
Literatuur lithium polyurie
Movig KL, Baumgarten R, Leufkens HG, Laarhoven JH van, Egberts
AC Risk factors for the development of lithium-induced polyuria
Br J Psychiatry 2003;182:319-23
Boton R, Gaviria M, Batlle D
Prevalence, pathogenesis, and treatment of renal dysfunction associated with chronic lithium therapy
American Journal of Kidney Diseases 1987;10(5):329-345
Wilting I, Heerding R
Oorzaken en gevolgen van polyurie als bijwerking van lithiumgebruik
Psyfar (2009) 1, 19-22
Gerven HAJM van, Boer WH
Polyurie en polydipsie door renale diabetes insipidus bij gebruik van lithium
Ned Tijdschr Geneeskd 2006;150:1705-09
Tredget J, Kirov A, Kirov G
Effects of chronic lithium treatment on renal function
J Affect Disord. 2010;126(3):436-40
